Kulaksız, Y.(2014); “Yoksulluk Bağlamında Çocuk İşgücü”, ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi , Cilt.2, Sayı.3, s.91-111.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 24

Kapsam:

Bazı Anahtar Sözcükler:

Çocuk işgücü, yoksulluk.

Çalışmanın adı: Türkiye’de Çocuk İşçiliğinin Belirleyenlerine İlişkin Literatür Üzerine Bir Değerlendirme

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Burcu Sağlam

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2014,Ankara(Orta Doğu Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sosyal Politika Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı:  142

Amaç:

Bu tezin birbiriyle bağlantılı iki amacı bulunmaktadır. İlk olarak, çocuk işçiliğinin artan öneminin sebeplerine ilişkin olarak literatürde yer alan hakim söylemin bir değerlendirmesinin yapılması hedeflenmiştir. İkinci amaç ise Türkiye’de çocuk işçiliğinin gelişim sürecinin, kapitalist gelişmenin siyasal iktisadı ve Türkiye’de özellikle 1980’lerden bu yana yaşanan krizler bağlamında ele alınmasıdır.

İçerik:

Kapitalizm bağlamında çocuk işçiliği ve çocuk işçiliğine hakim  literatür ele alınmaktadır.

Yöntem:

Literatür tarama yöntemi kullanılmaktadır.

Alıntı:

Anahtar kelimeler:

Çocuk işçilik, çocuk emeği, yoksulluk.

Çalışmanın adı: Yoksulluktan Sefalete Bir Göç Hikayesi-Sokakta Çalışan Çocuklar Sorununun Ekonomi-Politiği

Çalışmanın Türü: Kitap

Çalışmanın Yazarı: Servet Gün

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2010,Ankara

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 196

Amaç:

Çalışmanın amacı sokakta çalışan çocuklar sorunsalına ışık tutabilmektir.

İçerik:

Birinci bölümde yoksulluk kavramına, ikinci bölümde Yoksulluktan Sefalete Bir Göç Hikâyesi: İlkelSermaye Birikim Süreçleri Ve Mülksüzleşme, üçüncü bölümde Dünyada, Türkiye’de Çocuk Emeği Ve Sokakta Çalışma, dördüncü ve son bölümde Yoksulluk Döngüsünün Sırrı: Sokakta Çalışma(Mersin Örneği) başlıklarına yer verilmektedir.

Yöntem:

İlk üç bölümde literatür üzerinden gidilmekte ve son bölümde Mersin örneği ile alan çalışması ile desteklenmektedir.

Alıntı:

Ekonomi politikaları ve yeniden iskân politikalarının bir sonucu olarak mülksüzleştirilen, geçim araçlarından koparılan ve hayatta kalabilmelerinin en temel araçları metalaştırılmış bulunan bu insanlar, zaten yoksul olan hayatlarından alınıp yeni liberal politikalarla dejenere edilmiş bir kent piyasasına, sefaletin içerisine, kentlerin yeni proleterleri olarak sürülmüşlerdir… İşte sokakta çalışan çocukların hikâyesi de bu noktadan sonra başlamaktadır. Gündelik yaşam artık nakit paraya bağlı hale geldiğinden bu yeni süreçte hayatta kalabilmek için hane üyeleri akıl almaz çarelere sığınmak zorunda kalmıştır. Çarelerden en akıl almaz olanı da hane üyesi çocuğun gelir getiren bir işte yani sokakta çalıştırılmasıdır

Anahtar kelimeler:

Sokakta çalışan çocuklar, göç ve yoksulluk, çocuk emeği.

Çalışmanın adı: Türkiye’de çocuk işgücüne insan sermayesi açısından bir yaklaşım: yoksulluk, çocuk işgücü ve insan sermayesi döngüsü

Çalışmanın Türü: Doktora Tezi

Çalışmanın Yazarı: Hakan Acaroğlu

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2010,Eskişehir(Anadolu Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İktisat Bölümü / İktisat Anabilim Dalı / İktisat Teorisi Bilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 247

Amaç:

Çalışmada Cobb-Douglas tipinde bir üretim fonksiyonundan hareketle fert başına çıktı miktarı insan sermayesi ile faktör donanımı cinsinden ifade edilirliğe indirgenmekte ve çocuk işgücü ile ilişkisi olan fertlerin insan sermayelerini ölçmek amaçlanmaktadır.

İçerik:

Bu çalışmayla Türkiye’deki çocuk işgücü olgusu insan sermayesi yaklaşımıyla çekirdek bir aile yapısında incelenmektedir. Hanehalkı kararları neticesinde meydana gelen çocuk işgücünün varlığının insani gelişme ya da yoksulluk ile sonuçlanacağının gösterilmesi çalışmanın ana mantığını oluşturmaktadır.

Yöntem:

Literatürden süzülen bilgilere dayalı olarak oluşturulmuş araştırma modeli yer almaktadır. Takiben de teorik modelin sınanması, verilerin açıklanması, modelle ilgili varsayımlar ve sınırlamalar sunulmaktadır. Araştırmanın uygulama kısmına kadar olan bu bölümünde yöntem olarak üretim fonksiyonuna dayalı bir insan sermayesi modelinin karşılaştırma suretiyle ölçüm yapan bir tasarımı tanıtılmaktadır.

Alıntı:

Çocuk işgücünün nedenlerinden biri de bu çalışmada mikro etki olarak adlandırılan ve aileye özgü karakteristik özelliklerden kaynaklanan faktörlerdir. Hanehalkı içinde gerçekleşen karar ve tutumların olası etkilerinin bütününü ifade etmek için kullanılan mikro etkide hanehalkı reisinin önemi büyüktür. Çünkü çocuğun çalışıp çalışmaması ile
ilgili nihai kararları verecek olanlar hanehalkı reisleridir. Hanehalkı geliri çalışma kararlarının verilmesinde belki de hanehalkı reisini en çok etkileyen faktör olma özelliğindedir. Bununla birlikte hanehalkının eğitim düzeyi de çocuğun çalışma kararının verilmesinde gelir kadar önemi olabilecek bir diğer faktördür(s.17).

Anahtar kelimeler:

Çocuk işgücü, yoksulluk.

Tor,H.(2010). “Türkiye de Çocuk İşçiliğinin Boyutları”, Zeitschrift Für Die Welt Der Türken(Türklerin Dünyası Dergisi)/ Journal of World of Turks ; EBSCO, DOAJ IndexCopernicus 8211; ZDB-DNB v.b., Vol 2(25-42).

Şen,B.,Kahraman,F.(2012) “Oyun Hakkının Uzağında Yaşamak: Türkiye’de İç göç ve Çocuk Emeği”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:27,Aralık ss.167-189.

Çelikkalp, Ü.(2012) “Ücretsiz Aile İşçisi Çocuklar ve Sorunları”,Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:122,Mayıs-Haziran.S,7-9.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 12

Kapsam:

Makale; ücretsiz aile işçisi çocuk kimdir sorusuna yanıt vermekte, ücretsiz aile işçisi çocukların sağlık riski, şiddet ve istismar riski, eğitimsiz bırakılma riski gibi sorunlarına da değinmektedir.

Makaleden bir Alıntı:

 Bazı Anahtar Sözcükler:

Çalışan çocuklar, çocuk emeği, tarımda çocuk emeği, ücretsiz aile işçisi çocuklar, yoksulluk,eğitim

İlik,B.(2012);”Uzun Yolculuk””Çalışma Ortamı Dergisi,Kasım-Aralık, Sayı:125,.S,20-22.

(2010); “19 Kasım 2009 Çocuk Emeği Üzerine Düşünce Ortamı Sempozyumu” Çalışma Ortamı Dergisi,Sayı:108,Ocak-Şubat. s,10-16.

Karadoğan, E.(2010); “Çocuk, Şiddet, İnsan Kaçakçılığı?”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:112,Eylül-Ekim.S,2-4.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 3

Kapsam:

Makalenin giriş kısmında; 2003 yılında bağımsız uzman Prof. Paulo Sergio Pinhero Birleşmiş Milletler adına “Çocuğa Yönelik Şiddet” konulu bir araştırma yaptığına, bunun sonucunun Dünya üzerinde çocuğa yönelik şiddet konusunun geniş bir yayılım alanı bulduğuna ve bir çok ülkede bu konuda düzenlemeler yapıldığına değinilmektedir. Ancak, çocuğa yönelik şiddetin; kız çocuklarını sünnet etme, çocuklara ağır cezalar veren hukuk sistemleri, çocukların seks ticareti haline gelmesi şeklinde kendini gösterdiğine değinilmektedir. Makalenin sonuç kısmında dünyadan çocuklarla ilgili haberlere yer verilmektedir.

Makaleden bir Alıntı:

Bazı Anahtar Sözcükler:

ECPAT, çocuğa yönelik şiddet, çocuk kaçakçılığı, cinsel istismar, Afrikalı çocukların günü

Alphan,Y.(1979); “Yoksulluğun Pençesindeki Çocuklar”, Çalışma Dergisi, Sayı: 94,Eylül-Ekim, s.2-3.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 10

 Kapsam:

Sosyal politikanın gelişmesine engel olan önemli alanlardan yoksulluğun çocuklara yansımasını ve bunun sonucunda ortaya çıkan çalışan çocuk, çocuk ticareti, küçük yaşta evlilikler gibi başlıklara ve çeşitli ülkelerde çocukların bu olumsuzluklardan daha az etkilenmeleri yönünde atılan adımlara değinilmektedir.

Makaleden bir Alıntı:

Bazı Anahtar Sözcükler:

Çocuk ticareti, yoksulluk, çalışan çocuklar, aile, küçük yaşta evlilik

Çalışmanın adı: Yoksulluğun Çocuk İstihdamı Üzerindeki Belirleyiciliği

Çalışmanın Türü: Tezsiz Yüksek Lisans Projesi

Çalışmanın Yazarı: Metin Turan

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: İzmir, 2006 (Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 134

Amaç: Yoksulluk ve yoksulluğun çocuk istihdamı üzerindeki belirleyici

etkisinin incelenmesi.

İçerik: İlk bölümde yoksulluk, çocuk istihdamı ve ilgili kavramlar açıklanmıştır. İkinci bölümde, çocuk istihdamının hangi gerekçelerle ortaya çıktığı, biçimlerinin ne olduğu ve ne gibi sonuçlar doğurduğu incelenmektedir. Üçüncü bölümde, dünyada ve Türkiye’de yoksulluğun ve çocuk istihdamının boyutları ortaya konularak, yoksulluğun çocuk istihdamı üzerinde ne derecede belirleyici olduğu irdelenmiştir.

Yöntem: Literatür tarama yöntemi kullanılmıştır.

Alıntı: Genel alamda aile açısından çocuk çalıştırılmasının temel nedeni yoksulluktur. Genellikle hane halkının temel ihtiyaçlarını karşılamanın bir yoludur. Ekonomik ve sosyal güvenlikten yoksun ailelere sahip çocuklar, ailelerinin yaşam mücadelesine katkıda bulunmak için çalışmak zorundadırlar. Bazı durumlarda eve gelir getiren tek kişi, çocuk olmaktadır. (s.111)

Anahtar kelimeler: yoksulluk, çocuk emeği, sosyal güvenlik, çocuk işçilik nedenleri

Çalışmanın adı: Sokakta Çalışan Çocuklar, Aileleri ve Çocuk Hakları: Ankara’da Bir Araştırma

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Tülin Kuşgözoğlu

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2005 (TODAİE Kamu Yönetimi Programı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 277

Amaç: Sokakta çalışan çocukların aileleri ile onlardan bilgi/veri toplama

yoluyla, sorunun temelinde yer alan çocuk-aile-toplum üçgeninin, aile boyutu incelnmeye çalışılmıştır. Araştırmada, sokakta çalışan çocukların ailelerinin, en genel anlamıyla profili belirlenmeye çalışılmış ve onların çocuk hakları konusundaki görüş, bilgi ve uygulama düzeyleri hakkında bazı verilere ulaşılmıştır.

İçerik: Birinci bölümde, sokakta çalışan çocuklar ile ilgili tanımlar ve kavramlar açıklanmıştır. İkinci bölümde, sokakta çalışan çocuk sorununa çocuk hakları boyutundan bakılmıştır. Üçüncü bölümde ise, Ankara ‘da yapılan alan araştırmasına yer verilmiştir.

Yöntem: Ankara’da yaşayan ve çocukları sokakta çalışan 55 aile ile görüşülmüştür. Veriler, araştırmacı tarafından hazırlanan görüşme formları aracılığıyla, bireysel görüşmeler yapılarak toplanmıştır. Araştırmada görüşme yapılan aileler, SHÇEK Ankara İli Sosyal Hizmetler Müdürlüğü’ne bağlı olarak çalışmalarını sürdüren, Ulus ve Fatma Üçer Çocuk ve Gençlik Merkezleri ile Altındağ Toplum Merkezi tarafından daha önce alanda yapılan çalışmalar sırasında, çocuğunun sokakta çalıştığı tespit edilen aileler arasından, tesadüfi örneklem yoluyla seçilmiştir.

Alıntı: En genel anlamıyla yoksulluk ve çocuk işçiliğinin bir türevi gibi görünen ‘‘sokakta çalışan çocuklar’’ olgusu, çocuk hakları ihlallerinin neredeyse tamamını içinde barındırır. Özellikle son yıllarda, uluslararası kuruluşlarca öncelikli olarak ele alınan bu olgu, neredeyse çocuk işçiliğinin önüne geçmektedir. (s.147)

Anahtar kelimeler: sokakta çalışan çocuklar, çocuk hakları, aile, yoksulluk

Çalışmanın adı: Çocuk İşçiliği İçin Risk Faktörlerinin Belirlenmesi; Çocuk işçi ve Okuyan Öğrencilerin Sağlık Durumlarının Karşılaştırılması

Çalışmanın Türü: Uzmanlık Tezi

Çalışmanın Yazarı: Dr. Binali Çatak

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Denizli, 2006 (Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 102

Amaç: Ailenin sosyal statüsü ve bazı sosyo-demografik özelliklerinin çocuk

işçiliği üzerine olan etkisini değerlendirmek ve çalışan çocuklarla okuyan çocukların sağlık durumlarını karşılaştırmak.

İçerik: İlk bölümde konuya giriş yapılmıştır. İkinci bölümde, çocuk ve çocuk işçilik kavramları açıklanmış ve yasal çerçeve ortaya konmuştur. Üçüncü bölümde, araştırmanın yöntemi anlatılmış ve dördüncü bölümde bulgular ortaya konmuştur.

Yöntem: Çocuk işçilik üzerine etkili faktörlerin araştırıldığı çalışmada, olgu-kontrol yöntemi kullanılmıştır. Vali Necati Bilican Mesleki Eğitim Merkezi’nde eğitim gören ‘‘18 ve altı yaş çocuk işçiler olgu grubu’’; örgün eğitim veren liselerde eğitim gören ‘‘18 ve altı yaş okuyan öğrenciler’’ ise kontrol grubu olarak alınmıştır.

Alıntı: Ailenin sosyal statüsü ile çocuk işçilik arasındaki ilişki, bu çalışmanın temel bulgularından birini oluşturmaktadır. Yapılan bir çalışmada babanın çalışmamasının çocuk işçiliğini 3 kat arttırdığı bildirilmiştir. Çalışmamızda ise bu durumun daha dramatik olarak arttığı gözlenmiş ve çocuk işçilerde babanın işsiz olması 13,4 kat daha fazla bulunmuştur.

Anahtar kelimeler: aile, çocuk emeği, çırak eğitimi, yoksulluk, çocuk sağlığı, sosyo-demografik düzey, sosyal statü

Çalışmanın adı: Türkiye’de Çocuk Emeği

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Cengiz Çınar

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2003 (TODAİE Kamu Yönetimi Programı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 80

Amaç: Türkiye’de çocuk emeğinin tarihsel gelişimini ve günümüzde çocuk

emeğinin kullanım biçimini anlatmaktır.

İçerik: Birinci bölümde, konu ile ilgili kavramlar açıklanmıştır. İkinci bölümde, ülkemizde çalışan çocuk sorununun tarihsel gelişimi ve çalışan çocuklarla ilgili ulusal ve uluslararası düzenlemeler ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise, ülkemizde çocuk emeğinin kullanım biçimleri, var olan araştırma ve istatistiklere göre incelenerek, çalışan çocukların durumları açıklanmaya çalışılmıştır.

Yöntem: Literatür tarama yöntemi kullanılmıştır.

Alıntı: Bu dönemde çocuk emeğinin bu denli yoğun kullanılmasının nedeni, işverenlerin çocuklara yetişkinlere göre daha az ücret ödeyerek karlarını artırmaları idi. İkinci önemli bir neden ise, 1.Dünya Savaşı sonunda yetişkin erkek nüfusunun büyük oranda yok olmasıydı. Erkeksiz kalan birçok yoksul aile, aç kalmamak için çocuklarını fabrikalarda çalıştırmak zorunda kaldı. Ayrıca çocukların bazı işler için uygun olmaları da çocuk emeğine olan talebi arttırıyordu. (s.21)

Anahtar kelimeler: çocuk emeği, ulusal mevzuat, yoksulluk, çocuk işçilik nedenleri

Şişman, Y.(2003); “Sosyal Politika Açısından Türkiye’de Çocuk ve Genç İşgücü”, Kamu İş: İş Hukuku ve İktisat Dergisi, C. VII, Sayı:2.

Yararlanılan Kaynak Sayısı:

Kapsam:

Bu çalışmadaki amacımız, yalnızca sorunun nitelik ve boyutlarını belirlemek değil, aynı zamanda çocuk ve genç işgücünün korunulmasına yönelik politikaların hedefleri, biçimi, araçları ve sınırlılıklarını ortaya koyarak sorunun çözümüne az da olsa bir katkı sağlamaktır. Bu çalışmada esas olarak, kentsel alanda yer alan çocuk ve genç işgücü ele alınmıştır. Çünkü son 20-30 yıl içerisinde özellikle kentsel alandaki çocuk ve genç işgücünde gözle görülür artışlar olduğunu belgeleyen kanıtlara rastlanılmaktadır. Bunun yanı sıra kentsel kesimde çalışan çocuk ve gençler, büyük olasılıkla kırsal alanda özellikle tarım kesiminde çalışanlardan daha mağdur durumdadırlar; bu nedenle de politika üretme konumundaki akademisyenlerin özel ilgisini hak etmiş bir konumdadırlar. Ancak bu makalede söylenilenlerin çoğu, tarım kesimi için de aynen geçerlidir.

Makaleden bir Alıntı:

Ülkemizde ekonomik gelişmişlik düzeyinin geri olması, daha da önemlisi adil olmayan gelir dağılımı yoksulluk sorununu ortaya koymaktadır. Ayrıca % 1.83 gibi hızlı kabul edilebilecek bir nüfus artışı, toplam nüfus içinde çocukların ve gençlerin oransal payını artırmaktadır. Ancak çocuk ve gençlerin sayısal artışına paralel olarak arttırılması gereken sağlık, eğitim vb. sosyal hizmet yatırımları bütçe olanakları bahane edilerek arttırılmadığı için, iş gücüne erken yaşta katılmalar kaçınılmaz olmaktadır. Kırdan kente göçün devam etmesi ve kentsel istihdam olanaklarının geliştirilememesi, hatta son yıllardaki krizler neticesinde istihdamda yaşanılan daralmalar ve işsizlik, kentsel yoksulluğu ülkemizin sosyal sorunları sıralamasının en üstüne çıkarmakta ve bu ağır yükü çoğunlukla çocuklar devralmaktadır.

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk emeği, genç işgücü, sosyal politika, kırsal alanda çalışan çocuklar, sosyo-ekonomik düzey, yoksulluk, kentsel sorunlar

Subaşı, M., Kubilay, G.(2003); “Sokakta Yaşayan/Çalışan Çocukların Aile ve Yaşadıkları Konutların Özellikleri”, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 5:2, Ankara, Aralık.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 35

Kapsam:

Araştırma, sokakta yaşayan/çalışan çocukların aile ve yaşadıkları konutun özelliklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı bir araştırmadır. Veriler, araştırmacı tarafından oluşturulan anket formu kullanılarak, örneklem grubuna giren aileler ile yüz yüze görüşme yoluyla Temmuz-Kasım 2000 tarihleri arasında toplanmıştır. Araştırmanın evrenini, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’na bağlı Ulus Çocuk ve Gençlik Merkezi’ne kayıtlı 280 sokakta çalışan çocuk ile Ankara Valiliği Çocuk Eğitim ve Tedavi Merkezi’ne kayıtlı 7-14 yaş grubundaki sokakta yaşayan 20 çocuğun ailesi oluşturmaktadır. Örneklemini ise, Temmuz–Kasım ayları arasında ulaşılan 49 çocuğun 30 ailesi oluşturmaktadır. Elde edilen veriler, sayı ve yüzdelik olarak değerlendirilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Büyük kentlerde hızlı nüfus artışı, plansız kentleşme, göç, yoksulluk, artan enflasyon, işsizlik, kötü koşullarda barınma, aile içi şiddet, aile bütünlüğünün bozulması ve ailenin toplumsal desteğini kaybetmesi gibi durumlar aileyi ve tüm aile bireylerinin yaşamını olumsuz olarak etkilemektedir. Bu faktörlere ek olarak, ailedeki alkol ve madde bağımlılığı, babanın evi terketmesi, ebeveynlerin başka kişilerle evliliği, gelir getiren kişinin yokluğu, macera arama, fiziksel istismar, cinsel taciz ve tecavüze uğramış olma, eğitim düzeyinin düşük olması, eğitim kurumlarının yetersizliği, toplumun geleneksel tutumları gibi durumlar tüm aile bireyleri içinde şüphesiz en fazla çocukları etkilemektedir. Bu faktörler çocukların aile ortamından uzaklaşmasına ve suç işleme potansiyelini arttırıcı bir ortam olan sokağa sürüklenmesine neden olmaktadır.

Bazı Anahtar Sözcükler:

sokakta yaşayan çocuklar, sokakta çalışan çocuklar, aile, konut özellikleri, madde bağımlılığı, göç, yoksulluk

Gelegen, D.(2001); “Çocuk Emeği”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Nisan, 6:42-46.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 1

Kapsam:

Leon Warshaw’ın makalesi, (Precarious Employment and Child Labour, Encyclopaedia of Occupational Health and Safety, International Labour Organization, Cenova, 1998.)dilimize çevirilmiştir. Çocuk işçiliği, çocuk köleliği kavramları açıklanmıştır. Daha sonra ILO’nun verilerinden faydalanarak konuya derinlik kazandırılmıştır. İlerleyen bölümde çocukların hangi işlerde çalıştıkları ve bu işlerin potansiyel zararları tartışılmıştır. Son bölümde, çocuk işçiliğinin ekonomik ve sosyal sonuçları aktarılmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

İşçilerin yoksullaştırmaya, sömürüye ve suistimale uğradığı; sağlık ve güvenliklerinin büyük risk altında olduğu birçok istihdam biçimi vardır. Tüzük ve mevzuatlarla gösterilen çabalara, uluslar arası sözleşme ve anlaşmalara atılan imzalara ve bunların gösterdiği çözümlere rağmen bu tür çalışma koşulları insanların yoksulluğu, ezilmişliği, kötü barınma ve beslenme koşulları ortadan kalkmadığı sürece devam edecek gibi görünmektedir. İşçiler içinde bulundukları bataklıktan kurtulmaları için gerekli olan bilgilenme, eğitim, beceri kazanma, koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinden yararlanma olanaklarına da sahip değillerdir. (s.6)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çocuk köleliği, çocuk sömürüsü, çalışma koşulları, sosyal güvenlik, yoksulluk

Erkin, C.; Rende, S.(2005); “Çocuk Emeği: Bizde Ucuz İstediğiniz Kadar Kullanın”, Birikim Dergisi, Sayı:192, İstanbul, Nisan.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 33

Kapsam:

Önce çocuk emeğinin ne olduğu ve dünyada çocuk emeğinin ne durumda olduğu tartışılmıştır. Daha sonra ise, çocuk işçiliğinin temel nedenleri anlatılmıştır. Bununla birlikte, yoksulluğun tek etken olup olmadığı irdelenmiş ve daha sonra yasakların çocuk işçiliğini sona erdirmek konusunda yeterli olmadığı, örnekler verilerek anlatılmıştır. İlerleyen bölümde ise, ev-içi üretim ve kız çocukların emeği konusunda bilgiler verilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Peki yetişkinler iş bulamazken, işverenler neden çocukları tercih ediyor? Kadın emeği için de öne sürülen ‘‘küçük ve becerikli’’ parmakların halı dokumakta, yasemin çiçeklerini toplamakta daha üretken olduğu minvalde önceleri revaçta olan bir açıklama, çocuklarla yetişkinlerin bu alanlarda üretkenliklerinin birbirinden farklı olmadığı anlaşılınca geri plana itildi. Daha akla yatkın bir neden çocukların çok düşük ücretle çalışması. İşverenlere sorulduğunda ise alınan yanıtlar çocuk emeğinden yana tercihin diğer sebeplerini vurguluyor. (s.41)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk emeği, yoksulluk, kız çocuk emeği

Erder, S.(2005); “Çalışan Çocuklar: Çırak mı İşçi mi? ”, Tes-İş Dergisi, Haziran, s.38-44.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 11

Kapsam:

Makalede, iş yerinde çalışan çocuklarla ilgili, yaklaşık 10 yıl önce yapılmış olan bir alan araştırmasında gözlemlenen, bazı eğilimlerden söz edilecektir. Temsil edici olmaktan çok, ilişki arayıcı bir araştırma olan bu çalışmada, İstanbul’da çalışan çocukların konumları ile ilgili bazı gözlemler yapılmıştır. Bu alan araştırması 1993 yılında, İstanbul’da Ümraniye’de, küçük sanayi sitelerinde çalışan çocuklar ve işverenleriyle görüşmelere; bu bölgedeki çıraklık eğitim merkezi ve işyerinde çırak eğitim programı açmış olan, bazı iş yerlerinde yapılmış olan görüşme ve gözlemlere dayanmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

Çalışan çocuklar ile ilgili araştırma sırasında dikkatimizi çeken ilk nokta, çocukların yoksulluk derecesi, aileleriyle ilişkileri, köken, çalışma koşulları ve çalışma saikleri açısından homojen bir grup olmadığıydı. Benzeri şekilde Altıntaş’ın Ankara’da yaptığı araştırmada da, sokakta çalışan çocukların homojen bir grup olmadığı vurgulanıyor. Yine aynı şekilde araştırmalar, kız çocukların çalışma yaşamı serüvenleriyle erkeklerinki arasında, belirgin farklılıkların olduğunu ortaya çıkarıyor. (s.38)

Bazı Anahtar Sözcükler:

aile, çalışan çocuklar, çıraklar, çırak eğitimi, çalışma koşulları, çocuk işçilik nedenleri, kız çocuk emeği, yoksulluk

Dikbayır, G.; Dayıoğlu, M.; Bakır, A.; Ataöv, A.(2001); “Gelirin Çocuk İstihdamı Üzerindeki Etkisi”, (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri), DİE Yayınları, Ankara, s.161-181.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 14

Kapsam:

Çalışmanın konusu, 6-17 yaşındaki çocuklardır. 1999 çocuk işgücü verilerinden hareketle bu çalışma, Türkiye’de yoksulluk ve çocuğun ekonomik işlerde çalışması arasında bir ilişkinin var olup olmadığını araştırmaktır. Diğer pekçok çalışmada olduğu gibi yoksulluk, sadece gelir yönüyle ele alınmaktadır. Çalışmada, DİE (Devlet İstatistik Enstitüsü) tarafından 1999 yılında gerçekleştirilen ve Ekim ayı hanehalkı işgücü anketine eklenen, 5-17 yaş grubundaki çocuklarla ilgili soru kağıdı yoluyla gerçekleştirilen, çocuk işgücü anketinin yayınlanmamış verileri kullanılmıştır. Bu çalışmaya göre, Türkiye’de 6-17 yaş grubunda yer alan çocuk sayısı 16.088.108’dir. Bu çocukların yaklaşık %10’u, ekonomik işlerde çalışmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

1999 Çocuk İşgücü Anketi verilerine dayanılarak yapılan bu çalışmadan elde edilen sonuçlar, Türkiye genelinde 6-17 yaş grubundaki çocukların %10,17’sinin çalıştığını göstermektedir. Kentsel ve kırsal yerleşim alanları ayrı ayrı incelendiğinde kentte çocukların %6’sının, kırda ise %17 gibi oldukça yüksek bir oranın çalıştığı görülmektedir. (s.178)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, gelir düzeyi, yoksulluk, hanehalkı işgücü anketleri, kırsal alanda çalışan çocuklar

Çalışmanın adı: An Integrated Programme for The Elimination of Worst Forms of Child Labour in Furniture Sector in Three Selected Provinces: 2004-2006

Çalışmanın Türü: Time Bound Program (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.)

Çalışmanın Yazarı: Programı Çalışma Bakanlığı Yürütmüş ve yönetmiştir.

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Eylül, 2004 Ankara

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı: 44

Amaç: Türkiye ILO-IPEC çerçevesinde 1992 yılında çocuk emeğini sona

erdirmek için çalışmaya başlamış olan 6 ülkeden biridir. Türkiye’de

bu konuda 1994 ve 1999 yıllarında DİE tarafından çocuk emeği

anketleri yapılmıştır. Bununla birlikte 2002 yılında Çocuk Emeğinin En

Kötü Biçimlerinin yok edilmesi için 2014 yılnda kadar sürecek

Time Bound Ulusal Program ve Stratejiler oluşturulmuştur. 1992

Yılından beri pek çok ILO-IPEC projesi uygulanmıştır. Bu projeler

Uygulanırken bakanlıklar, sivil toplum örgütleri, işçi- işveren

sendikaları, meslek odaları ortak çalışmalarda bulunmuşlardır.

Bu kapsamda 2004-2006 yılları arasında Ankara, İzmir ve Bursa’da

Mobilya üretim sitelerinde çalışan çocuklar hedeflenmiştir.

İçerik: Bu programın yürütülmesi çerçevesinde Bakanlığın görevleri

anlatılmıştır. Bu program çerçevesinde amaç 3 ilde mobilya sektöründe

çocuk işçiliği yok etmek olmuştur. Çocuk emeğinin varlığının en

önemli sebeplerinden biri fakirlik olduğu için çocukların ailelerine

yönelik çalışmalara da öncelik verilmiştir. Mobilya sektöründeki

çocuk emeğinin sona erdirilmesi ve konu ile ilgili tarafların

bilinçlendirilmesi hedeflenmiştir.

Yöntem: Diğer ILO-IPEC Time Bound çalışmalarında olduğu gibi 2 yıl

içerisinde spesifik bir sektörde ve bölgede çocuk emeğinin

sonlandırılması hedeflenmiştir. Bunun için Çalışma Bakanlığı İş

Teftiş Kurulu ve İş Müfettişleri çalışmanın yürütücüsü olmuştur.

Alıntı: Under the supportting the time-bound national policy and program

For the elimination of the worst forms of child labor project, the labour

İnspection board of the ministry of labour and social security has

Recently launched a baseline survey to assess the situation of working

children.

Anahtar kelimeler: çıraklık, mobilya imalat sektörü, yoksulluk

Çalışmanın adı: Çalışan Çocukların Eğitime Yönlendirilmesi İzmir Projesi Raporu

Çalışmanın Türü: Araştırma –Değerlendirme Raporu (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.)

Çalışmanın Yazarı: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2005, Ankara

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 215

Amaç: Bu proje ile kurumlar arası işbirliğini güçlendirerek, çalışan çocukların eğitime yönlendirilmesi, çocuk işçiliğinin seçilen sektörlerde en kötü

biçimlerinin sona erdirilmesi, işyerlerinin çalışma ortam ve koşullarının

iyileştirilmesi, aile yoksulluğunun azaltılarak çocukların çalışma

hayatına girmelerinin engellenmesi ve kamuoyu duyarlılığının arttırılması amaçlanmıştır.

İçerik: Birinci bölümde dünyada ve Türkiye’de çalışan çocukların durum saptaması yapılmıştır. İkinci bölümde projenin gerekçesi, amaçları ve işbirlikleri anlatılmıştır. Üçüncü bölümde İzmir’de çalışan çocukların eğitime yönlendirilmesi projesinde elde edilen veriler sunulmuştur. Dördüncü bölümde proje çerçevesinde gerçekleştirilen faaliyetler anlatılmıştır.

Yöntem: Bu çalışmada İzmir ilinde otomotiv sektörüne ait 1-6 no’lu sanayi siteleri, ışıkkent ayakkabıcılar sitesi ve manifatura tekstil konfeksiyon sitesinde ulaşılan 18 yaş ve altı 690 çalışan çocuk çalışma kapsamına alınmıştır.

Alıntı: Kamuoyunun duyarlılığının arttırılması yapılan faaliyetler ve alınan sonuçlar kamuoyu ile paylaşılmalıdır. Özellikle elde edilen başarılar, çocuklarda sağlanan gelişim ve olumlu değişim kamuoyunun dikkatini daha fazla çekecek ve bu olumlu çabalara katkı vermek isteyen kişi ve kurumlar harekete geçecektir. (s.193)

Anahtar kelimeler: çıraklık, ILO-IPEC, kamuoyu duyarlılığı, yoksulluk

Mangır, M.; Aral, N.; Köksal, A.(1993 ); ”Çıraklık Eğitim Merkezine Devam Eden Çocukların Çalışma Nedenleri”, Kültür Gençlik Dergisi, Ocak-Nisan, Kültür Bakanlığı, Ankara, s. 43-45.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Siteler Çıraklık Eğitimi Merkezi’ne metal, döşeme ve mobilya işkollarında devam eden 60’ar çocuk basit rastlantısal örneklem yoluyla seçilmiştir. Çocukların çalışmasında, aileye ekonomik katkı, okuma olanağı bulamama vb. etkenler önde gelmekle birlikte temel sorun işsizlik ve buna bağlı yoksulluk olarak belirlenmiştir. Çocukların olumsuz çalışma koşullarından kurtulup, geleceğe güvenle bakabilen, zihinsel, duygusal, sosyal yönden gelişmiş bireyler olabilmeleri için tüm toplumun aktif katılımının gerekliliği vurgulanmaktadır.

Makaleden Bir Alıntı:

Ancak bütün bu nedenlerin temelinde işsizlik ve bunun sonucunda oluşan yoksulluk yatmaktadır. Bu nedenle her şeyden önce işsizliğin ve yoksulluğun önlenmesi konusunda çalışmalar yapılmalı, önlemler alınmalıdır. (s.45)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklık, çırak eğitimi, çalışma koşulları, işsizlik, yoksulluk

Fişek, A.G.(1998); “Çalışan Çocuklar Sorununda İşveren Katkısının Geliştirilmesi”, Çalışma Ortamı, Eylül-Ekim, sayı 40, s. 2-6.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Makalede, çocukların çalıştırılması sorunu, insan hakları bağlamında ele alınmış; çocukların erken yaşta çalışma yaşamına girmesinin ve eğitim alanından çekilmesinin gelecekte toplumu nitelikli insangücünden yoksun bırakacağı gerçeğine deyinilmiştir. Çalışan çocuklar için çözümün uzun ve kısa erimde ayrı ayrı ele alınması gerektiği vurgulanmış; çocuk çalışmasında hoşgörünün sınırının ne olduğu sorusunda ise ILO’nun yanıtına yer verilmiştir. Yaşama ve çalışma koşullarındaki varlar ve yoklar listesinde yetişkinler ve çalışan çocuklar karşılaştırılmış; yasal temelin önemli olduğu fakat yapılması gerekenin, hem işçinin hem de işverenin içine sinmesi gerektiği belirtilmiş, “Fişek Enstitüsü”nün “gülümseyen söylem (soft-negotation)” yaklaşımının başarısına deyinilmiştir. Çocuk işçiliğinin sorumlusunun yalnızca işveren değil tüm toplum olduğu savlanmış, çocuğu çalışma yaşamına iten faktörleri önleyemediği için toplumun borçlu olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca, çocuk çalıştıran işverenlerin sorumlulukları ve çalışan çocuklar üzerine işverenlerle birlikte iki Fişek Projesi (ortak işçi sağlığı iş güvenliği birimi, çalışan çocuklara sağlık taraması) konularına yer verilmiştir. Makale, hedef ve yol-yöntem önerisi ile bitmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Yoksulluk, eğitim ve sosyal güvenlik sistemindeki yetersizlikler, gelecekteki işbulma kaygısı, çocukları çalışma yaşamına iterken; ucuz emek gereksinmesi, üretim için iyi bir takım oluşturma isteği ve geleneksel etmenler, işvereni bu yönelişe benimsemeye itmektedir. Dolayısıyla, “çalışan çocuklar” olgusunun sorumlusu tüm toplumdur. Küçük çocukların çalışma yaşamına hiç alınmamasına katkıyı tek başına işverenlerden değil; toplumun tüm kesimlerinden beklemek gerekir. (s.5)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çalışan çocuklar, toplumun borcu, sosyal sorumluluk, ILO, gülümseyen söylem, işçi sağlığı iş güvenliği, yoksulluk

Düzgünoğlu, R.A.(1997); “Üçüncü Dünyada Çocuk Emeği Sömürüsü”, Çalışma Ortamı, Mart-Haziran, sayı 31-32, s. 10-11.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 5

Kapsam:

Makalede, dünyanın çeşitli bölgelerindeki ve ülkelerindeki çocuk emeği konusuna değinilmiştir. Makalenin alt başlıkları; tarımda çocuk emeği, imalat sanayi ve madenlerde çocuk emeği, dünyanın yüz karası fuhuş sektöründe çocuklar, çocuk emeğinin istihdam biçimleri, çocuk emeğinin kaldırılmasındaki engeller: yoksulluk ve globalleşmedir.

Makaleden bir Alıntı:

Üretimde globalleşme, sermayenin üretiminin belirli aşamalarının ücretlerin düşük olduğu bölgelere kolayca kaydırılabilmesi anlamına gelmektedir. Karşılaştırmalı üstünlükler kuramının başarılı bir geri dönüş yaptığı günümüzde, bol çocuk işgücü, uluslararası alandaki rekabetini ucuz emeğe dayalı olarak yapan az gelişmiş ülkelerin bir avantajı sayılmaktadır. Bu anlamda globalleşme, çocuk emeğinin kullanılmasını teşvik eden ve bundan beslenen bir süreç olarak yaşanmaktadır. Bu koşullarda çocuk emeğinin ortadan kaldırılması, en azından kısa dönemde maalesef gerçeklerle bağdaşmayan bir iyi dilekten ibarettir. (s.11)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk emeği, küreselleşme, fuhuş, tarımda çocuk emeği, yoksulluk

Çelebioğlu, Z.(1997); “Uluslararası Çocuk İşçilik Konferansı Raporu: Soruna Etkili Çözüm, Dengeli Ekonomik Büyüme ve Sosyal Gelişme ile Mümkündür”, Çalışma Ortamı, Kasım-Aralık, sayı 35, s. 16-22.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Makalede, 27-30 Ekim 1997 tarihleri arasında Oslo’da gerçekleştirilen “Çocuk İşçilik Konferansı” ile ilgili özet bilgi, dört ana bölüm altında sunulmuştur. Birinci bölümde konferansa davetli olan ülkelerin listesi, ikinci bölümde konferansta yer alan açılış konuşmaları ile diğer önemli konuşmalar), üçüncü bölümde konferansın sonunda kabul edilen Faaliyet Planı ile bu plan içinde konferansta oluşturulan çalışma gruplarının sonuçları, dördüncü bölümde ise toplantının genel değerlendirmesi yer almıştır.

Yazıda, Konferans’ta konuşan Norveç Kalkınma ve İnsan Hakları Bakanı Hilde F. Johnson; ILO Çalışma Koşulları ve Çevre Bölümü Başkanı Mr. Assefa Bequele; UNICEF Politika, Planlama ve Değerlendirme Bölümü Başkanı Martha Santos Pais; Norveç Hükümeti Başbakanı Kjell Magne Bondevik; ILO Genel Başkanı Michel Hansenne; UNICEF Başkanı Carol Bellamy; Alman Başbakan Yardımcısı ve Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Bakanı Klaus-Jürgen Hedrich; İşveren Delegasyonu Sözcüsü Ashraf Tabani’den aktarma yapılmıştır.

Genel Değerlendirme bölümünün alt başlıkları şunlardır: “Fakirlik, Çocuk İşçiliğin Hem Nedeni, Hem Sonucudur!”, “B.M. Çocuk Hakları Sözleşmesi ve 138 Sayılı ILO Sözleşmesinin Tüm Ülkelerce Onaylanması Sağlanmalıdır1”, “Sosyal Etiketleme mi, Yoksa Davranış İlkeleri mi?”, “Rugmark’’; ‘‘Care&Fair’’; ‘‘STEP’’; ‘‘DIP’’; ‘‘Child-Labour Friendly Enterprises’’; “Çocuk İşçiliğin Uluslararası Ticaretle İlişkilendirilmesi; Bu Amaçla Serbest Ticarete Getirilecek Engeller, Sorunun Çözümüne Destek Değil, Köstek Olacaktır”.

Makaleden bir Alıntı:

Sosyal ve ekonomik yükümlülükler ya da ticarete getirilen sınırlamalar ise haksız rekabete neden olacak ve gelişmekte olan ülkelerin mevcut durumlarını daha da kötüye götürmekten başka bir işe yaramayacaktır. Bu da gelişmekte olan ülkelere zarar vereceği gibi, sanayileşmiş ülkelerin yardım elini uzatmaya çalıştıkları çocukların durumlarını daha da güçleştirecek ve onlara zarar verecektir. Bunun için her ülkenin ekonomik ve sosyal şartları ile kültürel ve geleneksel yapıları incelenerek, kendilerine özgü, toplumun hiçbir kesimine, özellikle de çocuklarına zarar vermeyecek, ülke gerçeklerine uygun, uygulanabilir, realist çözüm önerileri, ulusal yetkililerle tartışılarak oluşturulmalıdır. (s.22)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk emeği, yoksulluk, uluslararası mevzuat, sosyo-ekonomik düzey