Çalışmanın Adı: 2008 Yılında Çalışan Çocukların Hakları, Sorunları ve Çözüm Önerileri Sempozyumu

Çalışmanın adı: 6. Sokakta Çalışan ve Yaşayan Çocuklar Sempozyumu

Çalışmanın adı: Türkiye’de Çocuk İşçiliğinin Belirleyenlerine İlişkin Literatür Üzerine Bir Değerlendirme

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Burcu Sağlam

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2014,Ankara(Orta Doğu Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sosyal Politika Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı:  142

Amaç:

Bu tezin birbiriyle bağlantılı iki amacı bulunmaktadır. İlk olarak, çocuk işçiliğinin artan öneminin sebeplerine ilişkin olarak literatürde yer alan hakim söylemin bir değerlendirmesinin yapılması hedeflenmiştir. İkinci amaç ise Türkiye’de çocuk işçiliğinin gelişim sürecinin, kapitalist gelişmenin siyasal iktisadı ve Türkiye’de özellikle 1980’lerden bu yana yaşanan krizler bağlamında ele alınmasıdır.

İçerik:

Kapitalizm bağlamında çocuk işçiliği ve çocuk işçiliğine hakim  literatür ele alınmaktadır.

Yöntem:

Literatür tarama yöntemi kullanılmaktadır.

Alıntı:

Anahtar kelimeler:

Çocuk işçilik, çocuk emeği, yoksulluk.

Çalışmanın adı: Çocuk ve genç işçilerin iş güvenliği yönünden korunması

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Murat Dinç

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri:  2008,Sakarya(Sakarya Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sosyoloji Bölümü / Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı / İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 142

Amaç:

Bu çalışmada; ekonomik ve kültürel yapıya dayanan karmaşıklığını günümüzde de sürdüren çocuk işçiliği olgusunun çeşitli yönleriyle ele alınıp, sorunun alt yapısını oluşturan nedenlerin tespiti ile ortadan kaldırılması yönünde mevcut uluslararası ve ulusal tedbirler ve çocuk işçiliğine dair hukuksal düzenlemelere aykırılığın yaptırımları açıklanmaya çalışılmaktadır.

İçerik:

Çalışma üç bölüm halinde ele alınmıştır. Birinci bölüm “ÇocukKavramı ve Çalışan Çocuklar” başlığındadır. Bu bölümde öncelikli olarak; çocuk, genç,yetişkin ayrımı ve çocuk işçi, genç işçi kavramları açıklanmıştır. Çocuk işçiliğinin Dünyada ve Türkiye’deki gelişimi tarihsel süreç içerisinde ele alınarak, çocukların çalışma ve çalıştırılma nedenleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölüm; “Çocuk İşçilerin Korunması” başlığında ele alınmıştır. Bu bölümde öncelikle uluslararası düzeyde çocuk işçilerin korunmasına yönelik yapılmış hukuksal düzenlemelere yer verilmiş, sonrasında ise; ulusal düzeyde çocuk işçilerin korunması açıklanmıştır. Üçüncü bölüm ise; “Çocuklar ile Gençlerin İş Güvenliğine Aykırılığın Yaptırımı” başlığında ele alınarak, bu bölümde çocuk ve genç işçilerin iş sözleşmesinden doğan haklarından bahsedilerek, çocuk ve genç işçilerin iş güvenliğine aykırı davranan işverenlere uygulanacak cezai yaptırımlar açıklanmıştır.

Yöntem:

Çalışma belgesel tarama yöntemine göre hazırlanmıştır. Konuyla ilgili olabilecek literatür, kitap, makale, kanun, rapor… vs. kapsamlı olarak taranarak tespit edilmiş, ulaşılabilen basılı ve internet ortamındaki kaynaklardan faydalanılarak hazırlanmıştır.

Alıntı:

Çalışan çocuklar sorununun büyümesinde dünyada yaşanan değişimlerin de etkisi vardır. Dünyada her yönden bir globalleşme yaşanmaktadır. Toplumlar da bu değişimlerden etkilenmektedir. Çocuk işçiliği de esas olarak toplumsal yapıya, bu yapıdaki değişmelere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.Erken yaşta çalışma hayatına giren çocuklar ve gençler, okula gitmeleri gerekirken eğitimleri kesintiye uğramakta, gerekli temel ve mesleki eğitimi alamamakta, böylece gelecekteki istihdam ve gelir imkânlarını ortadan kaldırmakta, yani geleceğin kalifiye işgücü oluşturulamamaktadır, bunlara parelel olarak, sağlıklı bir toplum yetişememekte ve yoksulluk sürüp gitmektedir.
Çalışma hayatı içinde çocukların, “ucuz işgücü” olarak değil, birer “öğrenci” olarak görülmelerini ve yarının nitelikli işgücü olmalarını sağlamak amaç olmalıdır. Bu çocuklara ulaşabilmek ve onlara yardım edebilmek için en kısa ve faydalı yollardan biride, tüm çalışan çocukların çıraklık eğitimi sistemi içeririnde birtakım hukuki haklara
sahip bir şekilde çalışmalarını sağlamaktır(s.122).

Anahtar kelimeler:

Çocuk işçiler, çocuk ve genç işçilerin iş güvenlği, sosyal güvenlik.

Akpınar, T.(2012) “Bradford’un Milleri – 1 Küçük Üreticilikten Dünya Yün Başkentine”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:120,Ocak-Şubat.S,16-17.

(2010); “19 Kasım 2009 Çocuk Emeği Üzerine Düşünce Ortamı Sempozyumu” Çalışma Ortamı Dergisi,Sayı:108,Ocak-Şubat. s,10-16.

Erbay, E.(2011);”Çocuk İşçi Olmak: Ömer Atılgan İle Geçmişe Doğru Bir Yolculuk”Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:114,.S,8-9.

Erbay, E.(2009); “Çocuk İşçiliğinden İşverenliğe Uzanan Bir Yaşamın Öyküsü”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:102,Ocak-Şubat .S,4-5.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam: Söyleşi türünde ki bu makalede çocuk işçiliğinden işverenliğe uzanan bir yaşam öyküsü anlatılmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

Bazı Anahtar Sözcükler:

Eğitim, çalışan çocuk, çırak eğitimi, meslek edinme

Sunal, O.(2009); “Osmanlı Döneminde Madenlerde Çocuk Zulmü”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:102,Ocak-Şubat .S,18-19.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Erol Çatma’nın 1,5 asırdır ailesinin aynı işi yapmasının, kendisinin madenlerde çalışmış olmasının etkisi ile yöneldiği araştırmalarından edindiği bilgilere yer veren makale tarihsel olarak 1802 yılından başlanarak  madencilikteki belirli dönüm noktalarına, madenlerdeki çocuk işçiliğine Erol Çatma’nın konuşmasının bir özeti niteliğinde değinmektedir.

Makaleden bir Alıntı:

Bazı Anahtar Sözcükler:

Madenlerde çalışan çocuk işçiler, çocuk emeği, Madenler, Maden Yasası

Fişek,A,G.(2008); “Çocuk İşçiliği ile Mücadelede Medyanın Rolü”, Çalışma Ortamı Dergisi Sayı:97, Mart-Nisan.S,12-13.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 

Kapsam:

8 Mart 2008 günü Hak-İş ve Türk-İş tarafından düzenlenen Medya ve Çocuk İşçiliği” Projesinin Açılışı’nda Verilen Konferans konuşmasıdır. Çocuk işçiliği ile mücadelede demokratik kitle örgütlülüğünün önemine yer verilmektedir.

Makaleden bir Alıntı:

Amacımız belli: Çocuk işçiliği ile mücadele.

Aracımız belli: Demokratik kitle örgütleri.

Sunal, O.(2008); “Çalışan Çocuklara Vefa Borcu”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:100,Eylül-Ekim .s,4.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 

Kapsam:

Çalışma ortamı dergisi çalışan çocukların seslerini duyurabildiği, alanındaki en uzun soluklu dergilerdendir. 100.sayısı ile birlikte çocuk işçiliğine bir kez daha vurgu yapılan yazıda çalışan çocuklara olan vefa borcumuz bir kez daha vurgulanmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

Bazı Anahtar Sözcükler:

Çocuk işçilik, çalışan çocuklar,çalışma ortamı dergisi

Sunal, O.(2008); “12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü:Bu Yılın Vurgusu Eğitim”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:99, Temmuz-Ağustos.S,2-3.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Her yıl 12 Haziran, ‘Dünya Çocuk İşçiliği İle Mücadele Günü’ olarak kutlanmaktadır. ILO yayınladığı raporlar ile çalışan çocukların durumunu gözler önüne sermektedir. Yazıda dünyada çocuk işçiliği durumuna eğitim konusu ile birlikte değinilmektedir.

Makaleden bir Alıntı:

Bazı Anahtar Sözcükler:

ILO, Çocuk işçiliği ile mücadele,

Sevinç, E., Kösecik, M., Koçyiğit, A., Soran, M., Baz, T., Ertaş, T., Karazeybek, H.A. (2004); ‘‘Şanlıurfa İlinde Oto Tamir Atölyelerinde Çalışan Çıraklarda Saç ve Kan Kurşun Düzeyleri ve Hematolojik Değerler Üzerine Etkileri’’, Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt.1, No.4.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 22

Kapsam:

Günümüzde kurşunun insan vücudundaki miktarı endüstrileşmeye bağlı olarak artmaktadır. Uzun süreli düşük dozda temasın neden olduğu asemptomatik kurşun zehirlenmesi çocuklarda davranış bozukluğu, öğrenme algılama güçlükleri ve okul başarısızlığı gibi spesifik olmayan belirtilere neden olmaktadır. Bu çalışmada kurşunla temasın yoğun olduğu işkollarında çırak olarak çalışan çocuklarda kan ve kurşun saç düzeyleri ile kurşunun hematolojik değerler üzerine etkileri ve kronik kurşun zehirlenmesi sorununun yöredeki durumu araştırılmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Sonuç olarak çocukluk çağı kurşun zehirlenmesi, bölgemiz ve ülkemiz için önemli bir çevre sağlığı sorunudur. En duyarlı grup çocuklar ve kurşunla temasın yoğun olduğu meslek çalışanlarıdır. Kurşunla kirletilmiş ortamdan uzaklaştırma, el yıkama, demir, kalsiyum ve proteinden zengin diyetle beslenme ve aile eğitimi korunmanın esasını oluşturur. Kurşun zehirlenmesini önlemek öncelikle zehirlenmeye neden olabilecek kaynakların saptanması, kurşun üretimi ve kullanımının kısıtlanması, başta kurşunla temasın yüksek olduğu işkollarında çalışan bireylere olmak üzere toplumun her kesimine kurşunun zararları, kurşun kaynakları ve korunma yolları hakkında eğitim verilmesi gerekmektedir (s.37).

Bazı Anahtar Sözcükler:

Asemptomatik kurşun zehirlenmesi, oto sanayi, çocuk işçiler

Çalışmanın adı: Küreselleşme ve Çocuk Emeği

Çalışmanın Türü: Uzmanlık Tezi

Çalışmanın Yazarı: Savaş Yılmaz

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2001 (TODAİE Kamu Yönetimi Programı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 204

Amaç: Çalışan çocukların küreselleşme bağlantılarını incelemek, Türkiye’de

çalışan çocukların niçin çalıştıkları, hangi risk ile karşı karşıya kaldıklarını araştırmak ve Türkiye’de bu konuda yapılan çalışmaları sorgulamak, konu ile ilgili ulusal ve uluslararası düzenlemelerin niteliği ile bu sorgulama sonuçları arasında gerçek bağlantılar olup olmayacağını tartışmak, konuya ilişkin öneriler getirmek.

İçerik: Birinci bölümde kavramlar ve tanımlar başlığı altında, ulusal ve uluslararası mevzuat incelenmiş; çocuk, çalışan çocuk ve çırak kavramlarının tanımı yapılmıştır. İkinci bölümde dünyada ve Türkiye’de çocukların çalışma nedenleri, çocuk emeğinin kullanım biçimleri ve sektörel dağılımları incelenmiştir. Üçüncü bölümde ‘‘Dünyada Değişim’’ başlığı altında Yeni Dünya Düzeni ve küreselleşmenin iş ve işgücü piyasasına, çocuk işgücüne etkileri ile dünyada çocuk işgücünün durumu incelenmiştir. Dördüncü bölümde Türkiye özelinde çocuk emeği incelenmiştir. Bu bölümde Türkiye’nin küreselleşmenin neresinde olduğu, Gümrük Birliği’nin çocuk işgücüne etkisi, çocuk işgücünün durumu , sektörel dağılımı, nesnel koşulları, aile yapısının özellikleri ile hangi risk ve baskılarla karşılaştıkları incelenmiştir. Beşinci bölümde bu konuda yapılan ulusal ve uluslararası düzenlemeler incelenmiştir.

Yöntem: Literatür tarama yöntemi kullanılmıştır.

Alıntı: Okul hizmetleri devlet tarafından, bedelsiz olarak sunulsa da, okula giden çocuğun aileye ekonomik bir baskısı söz konusudur. Eğitimin aileye doğrudan maliyetini; defter, kitap ve diğer okul araçları, okul giysisi, eğer okul evden uzaksa ulaşım giderleri ve öğle yemeği giderleri oluşturmaktadır. (s.51)

Anahtar kelimeler: küreselleşme, çocuk işçiler, uluslararası mevzuat

Çalışmanın adı: İş Hukukunda Çocuk İşçi Çalıştırma

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Emine Berrin Turan

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: İstanbul, 2004 (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 162

Amaç: Çocuk işçi çalıştırmanın hukuki boyutunun incelenmesi.

İçerik: İlk bölümde, çocuk işçiliğin yasal dayanaklarını oluşturan mevzuat incelenmiştir. İkinci bölümde, çocuğun tanımı yapılarak çocuk işçi kavramı açıklanmaya çalışılmış ve bu kavramın çırak ve stajyerden farkı ortaya konularak bu konudaki temel kavramlar ele alınmıştır.

Yöntem: Literatür tarama yöntemi kullanılmıştır.

Alıntı: Çırak ile çocuk işçi arasındaki bir diğer fark da, çıraklık sözleşmesi 19 yaşa kadar ki süre için söz konusu olur, sonrasında taraflar arasındaki çıraklık sözleşmesi kural olarak biter fakat isitisna olarak, sözleşme süresi bitmeden 18 yaşını doldurmuş bir çırak ile daha önce kurulmuş olan çıraklık sözleşmesi, sözleşme süresi sonuna kadar devam eder. (s.95)

Anahtar kelimeler: çocuk işçiler, çıraklık, ulusal mevzuat

Çalışmanın adı: Çocuğunu Çalıştıran ve Çalıştırmayan Annelerin Çocuk İşçiliği ve Eğitime İlişkin Tutumları Yönünden Karşılaştırılması

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Senem Özdemir

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2002 (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 82

Amaç: Çocuğunu çalıştıran ve çalıştırmayan annelerin, çocukların çalıştırılması ve eğitime ilişkin tutumlarının belirlenmesi ve bu tutumların çocuğunu çalıştırmamaya bağlı olarak farklılık gösterip göstermediğinin araştırılması.

İçerik: İlk bölümde konu ile ilgili genel kavramlar tartışılmıştır. İkinci bölümde çalışmanın yönemi anlatılmıştır. Üçüncü bölümde bulgular verilmiş ve dördüncü bölüm, tartışmaya ayrılmıştır.

Yöntem: Araştırma örmeklemini, Yalova’da ikamet eden farklı eğitim ve sosyo-ekonomik düzeylere sahip anneler oluşturmaktadır. Araştırmaya 150 anne(75 çocoğunu çalıştıran, 75 çocuğunu çalıştırmayan) katılmıştır. Veri toplama aracı olarak, Çiğdem Kağıtçıbaşı’nın ‘‘çocuğun değeri’’ araştırmasında kullandığı çocuklar hakkında anket ve araştırmacı tarafından hazırlanan çocukların çalıştırılması ve eğitime ilişkin tutum ölçeği uygulanmıştır. Yaş ve eğitim durumu, demografik bilgiler kullanılan diğer veri toplama araçlarına eklenerek uygulanmıştır.

Alıntı: Çocuğunu çalıştıran annelerin çoğunluğunun okuma-yazma bilmiyor oluşları, onların yüksek bilinç düzeyine de sahip olmamalarını getirmektedir. Okuma-yazma ve hatta türkçe bilmemeleri, onların kendilerini geliştirme olanaklarını da en aza indirgemektedir. (s.50)

Anahtar kelimeler: aile, çocuk işçiler, çırak eğitimi, çocuğa verilen değer

Özdemir, A.M.; Özdemir, Y.G.(2005); “Küresel Kapitalizmde Çocuk Emeğinin Ekonomi Politiği”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 23:8-15.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 16

Kapsam:

Çalışmanın ilk bölümünde, uluslararası işbölümü içerisinde, merkez kapitalist ülkelerde çocuk emeği açıklanmıştır. İkinci bölümde ise, çevre kapitalist ülkelerde çocuk emeği tartışılmıştır. Ardından çevre kapitalist ülkelerde, çocuk emeğinin düzenlenmesine yönelik tartışmalar incelenmiştir. Bu bölümde, çocuk emeğinin “nasıl” düzenleneceğine dair araçlar, ardından küresel kapitalizmde çocuk emeğinin düzenlenmesi tartışmasının arkasındaki “nedenler” incelenmiştir. Son olarak ise bu tartışmanın taraflarının temel iddiaları incelenmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Merkez ülkelerde çocuk emeğinin sınırlandırılmasına ve düzenlenmesine yönelik çabalar, 19. ve 20. yüzyıllarda sosyal politika alanındaki toplumsal mücadelenin ana eksenini oluşturmuştur. Dünya üzerinde kapitalizmin eşitsiz gelişme yasası doğrultusunda zenginliğin merkezde birikmesi, bu zenginliğe koşut teknolojik gelişmişlik düzeyi, kapitalizmin “altın çağı” denilen dönemdeki sosyal refah devleti uygulamaları ve bu ülkelerde yaklaşık

200 yıllık işçi sınıfı mücadelesi, merkez ülkelerin çocuk emeğini sınırlayıcı ve koruyucu düzenlemelere sahip olmasını sağlamıştır. (s.9)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, küreselleşme, sosyal politika

Ocakçı, A.(2001); “Türkiye’de Çalışan Çocukların Durumu”, Hacettepe Üniversitesi Dergisi, Cilt:8, Sayı:1, Ankara, Ocak-Haziran, ss.120-132.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

DİE’nin (Devlet İstatistik Enstitüsü)1994 ve 1999 yılına ait Çocuk İşgücü Anketlerinde yer alan veriler kullanılarak, çocuk işçiliği incelenmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Sonuç olarak, çocuklar birçok nedenlerle, çok değişik çalışma koşulları altında çalışmaktadırlar. Ancak, çocuk istihdamının özellikle rahatsızlık veren ve politika belirleme ve yasa çıkarma açısından öncelik alması gereken üç yönü vardır. Birincisi, önemli sayıda ve yüksek oranda çocuğun çok genç yaşta işe başlamasıdır. İkincisi, birçok çocuğun (ev hizmetleri görenler ve borç bağımlılığı altında çalışanlar gibi ) sömürü ve istismara son derece açık bir istihdam ilişkisi içinde çalışmak zorunda kalmış olmasıdır. Son olarak, birçok çocuk çok uzun saatler çalışmakta, yeterli besin, sağlık hizmeti ve eğitim olanaklarından çok ender yararlanmakta ve çoğunlukla çok düşük ücret almaktadır. (s.9)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çocuk işgücü anketi, çocuk sömürüsü, çocuk istismarı

Güler, E.Ç.(2001); “Çocuk İşgücü ve Eğitim” , (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri), DİE Yayınları, Ankara, s.67-99.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 9

Kapsam:

Makalede Türkiye’deki var olan çocuk işgücünün durumu ve eğitimle olan ilişkisinin incelenmesi yanında, ILO-IPEC ve T.C. Çalışma Bakanlığı kapsamında yürütülen ‘‘Çalışan Çocukların Eğitime Kazandırılması Projesi’’ çerçevesinde İzmir’de ayakkabı, oto-tamir ve konfeksiyon iş kollarında 150 çalışan çocuk ile yapılan araştırmanın sonuçlarına yer verilip, elde edilen bulguların çocuk işgücü ve eğitim ile ilgili bölümleri tartışılmaya çalışılmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Çocuğun tanımı ve toplumsal konumu, ülkeden ülkeye farklılık gösterebilse de evrensel olarak oluşturulan ölçütler bu konuda yol gösterici olmaktadır. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’de 18 yaşına kadar olan her insanın çocuk olarak kabul edilmesi, bu sözleşmeyi onaylayan ülkemizin de çocuğun yaşa bağlı tanımı konusundaki ölçütü kabul etmiş olmasını göstermektedir. (s.71)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak eğitimi, çocuk hakları, ILO-IPEC

Gelegen, D.(2001); “Çocuk Emeği”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Nisan, 6:42-46.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 1

Kapsam:

Leon Warshaw’ın makalesi, (Precarious Employment and Child Labour, Encyclopaedia of Occupational Health and Safety, International Labour Organization, Cenova, 1998.)dilimize çevirilmiştir. Çocuk işçiliği, çocuk köleliği kavramları açıklanmıştır. Daha sonra ILO’nun verilerinden faydalanarak konuya derinlik kazandırılmıştır. İlerleyen bölümde çocukların hangi işlerde çalıştıkları ve bu işlerin potansiyel zararları tartışılmıştır. Son bölümde, çocuk işçiliğinin ekonomik ve sosyal sonuçları aktarılmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

İşçilerin yoksullaştırmaya, sömürüye ve suistimale uğradığı; sağlık ve güvenliklerinin büyük risk altında olduğu birçok istihdam biçimi vardır. Tüzük ve mevzuatlarla gösterilen çabalara, uluslar arası sözleşme ve anlaşmalara atılan imzalara ve bunların gösterdiği çözümlere rağmen bu tür çalışma koşulları insanların yoksulluğu, ezilmişliği, kötü barınma ve beslenme koşulları ortadan kalkmadığı sürece devam edecek gibi görünmektedir. İşçiler içinde bulundukları bataklıktan kurtulmaları için gerekli olan bilgilenme, eğitim, beceri kazanma, koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinden yararlanma olanaklarına da sahip değillerdir. (s.6)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çocuk köleliği, çocuk sömürüsü, çalışma koşulları, sosyal güvenlik, yoksulluk

Geçer, H.; Çağlayan, Ç.(2004); ‘‘Kocaeli Meslek Eğitim Öğrencilerinde İş Kazası Sıklığı”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 20:27-33.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 16

Kapsam:

Araştırmada, Kocaeli Mesleki Eğitim Merkezi (M.E.M.) öğrencilerinin sosyo-demografik özellikleri ortaya konmuş, çalışma koşulları saptanmış, iş kazası geçirme sıklığı ve bunu etkileyen etmenlerle ilişkisi araştırılmıştır. Kesitsel tipteki araştırma için örnek seçilmemiş olup, Kocaeli Meslek Eğitim Merkezi’nde öğrenim gören 773 öğrenciden 703’ü (%90,9) araştırmaya katılmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Çocukların çalışma yaşamında geçirdikleri iş kazaları, onların genç yaşta ruhlarında ve bedenlerinde taşıyacakları bir iz olarak kalmaktadır. Çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve gerekli önlemlerin alınmasıyla iş kazalarının önüne geçmek olasıdır. Kocaeli Meslek Eğitim Merkezi öğrencilerinin geçirdikleri iş kazaları sonucunda %11,6’sı üç günden az, %3,9’u sekiz gün ve üzeri işgöremez duruma gelmişlerdir. (s.32)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çalışma koşulları, iş kazası, sosyo-demografik düzey

Fidan, F.(2004); “Çalışan Çocuklar Olgusuna Sosyo-Psikolojik Bakış: Sanayide Çalışan Çocuklar Örneği”, Trakya Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt:4, Sayı:1, Haziran.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 14

Kapsam:

Araştırma; çocuk işgücünü, çocukların neden ve nerede çalıştıklarını ve bu problemin nasıl çözülebileceğini ortaya koymaktadır. Öncelikle çocuk emeği olgusu ele alınmış ve çocuk işçiliğinin iktisadi, sosyal ve kültürel açıdan nedenleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Daha sonra ise çalışan 140 çocuk üzerinde yapılan anketten elde edilen bulgular, ayrıntılarıyla açıklanmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Çocukluk, genel yaşam içerisinde kısa bir dönemi ifade etmektedir. Ancak bütün yaşama etkisi açısından bu dönemin oldukça büyük yansımaları olmakta, yetişkinlik döneminin temelini oluşturmaktadır. Bu evreyi sosyal, fiziksel ve psikolojik özelliklerinin belirleyiciliğinde içinde bulunduğu dönemin gereklerini bütünsellik içerisinde tam anlamıyla yaşamayan bir çocuğun gelecekteki yaşamında da tatminli olabilmesi zor görünmektedir. Çocuk açısından hayatın ileri evrelerine ait etkinlik ve sorumluluk alanına gereğinden çok evvel giriş manasına gelen çalışma, sıralı ve düzenli yaşama sürecinden kopuşu ifade etmektedir. Erişkin insana ait faaliyet alanında etkinlik gösteren çocuk, gelecekte bu dönemin izlerini yansıtacaktır. (s.46)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, sosyo-psikolojik özellikler

Ege, B.G.(2001); “Çalışan Çocuk Kimdir? ”, (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri), DİE Yayınları, Ankara.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 7

Kapsam:

Yaşıtları oyun oynarken, çocukluk yıllarını çocukça yaşarken, erken yaşta yetişkinlerin dünyasına, çalışma yaşamına adım atan çalışan çocukların sorunlarına çözüm bulabilmek için, öncelikle bu çocukları tanımakta sayısız yarar olacağı açıktır. Bu düşünceden yola çıkarak, ILO-IPEC programı çerçevesinde T.C. Çalışma Bakanlığı ile birlikte yürütülen proje içinde, İzmir’de gerçekleştirilen alan araştırmasının( Çalışan Çocukların Eğitime Kazandırılması Projesi, İzmir 2001) bulgularından hareketle bir kesit sunmak ve ‘‘çalışan çocuk kimdir?’’ sorusunun yanıtlarını aramak ve çalışan çocuğu tanıma çabası, bu bildirinin temel hedefini oluşturmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

Çocukların bir gün boyunca çalışmak zorunda oldukları saat sayısı, çocuk işçiliği probleminin vehametinin önemli bir göstergesidir. Kaçınılmaz olarak çocuklar, daha çok vakitlerini işte geçirmekte daha az zamanlarını öğrenme ve boş zaman etkinliklerine ayırabilmektedirler. Okul ve çalışmayı birlikte yürütme çabasında olanlar, belirli bir eşiğin üstünde çalışmanın, çocuğun öğrenme yeteneği üzerindeki olumsuz etkisi nedeniyle pek çok handikapla karşı karşıyadır. (s.63)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çalışma süresi, boş zaman, çırak eğitimi, ILO-IPEC

Dikbayır, G.; Dayıoğlu, M.; Bakır, A.; Ataöv, A.(2001); “Gelirin Çocuk İstihdamı Üzerindeki Etkisi”, (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri), DİE Yayınları, Ankara, s.161-181.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 14

Kapsam:

Çalışmanın konusu, 6-17 yaşındaki çocuklardır. 1999 çocuk işgücü verilerinden hareketle bu çalışma, Türkiye’de yoksulluk ve çocuğun ekonomik işlerde çalışması arasında bir ilişkinin var olup olmadığını araştırmaktır. Diğer pekçok çalışmada olduğu gibi yoksulluk, sadece gelir yönüyle ele alınmaktadır. Çalışmada, DİE (Devlet İstatistik Enstitüsü) tarafından 1999 yılında gerçekleştirilen ve Ekim ayı hanehalkı işgücü anketine eklenen, 5-17 yaş grubundaki çocuklarla ilgili soru kağıdı yoluyla gerçekleştirilen, çocuk işgücü anketinin yayınlanmamış verileri kullanılmıştır. Bu çalışmaya göre, Türkiye’de 6-17 yaş grubunda yer alan çocuk sayısı 16.088.108’dir. Bu çocukların yaklaşık %10’u, ekonomik işlerde çalışmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

1999 Çocuk İşgücü Anketi verilerine dayanılarak yapılan bu çalışmadan elde edilen sonuçlar, Türkiye genelinde 6-17 yaş grubundaki çocukların %10,17’sinin çalıştığını göstermektedir. Kentsel ve kırsal yerleşim alanları ayrı ayrı incelendiğinde kentte çocukların %6’sının, kırda ise %17 gibi oldukça yüksek bir oranın çalıştığı görülmektedir. (s.178)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, gelir düzeyi, yoksulluk, hanehalkı işgücü anketleri, kırsal alanda çalışan çocuklar

Demirbilek, S.; Demirbilek, T.(2001); “Çalışan Çocuklar Açısından Çıraklık Eğitiminin Önemi:İzmir Çıraklık Eğitim Merkezi’nde Öğrenim Gören Çıraklar Üzerine Bir Araştırma”, (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri), DİE Yayınları, Ankara, s. 321-337.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 19

Kapsam:

Makalede, çalışan çocuklar açısından çıraklık eğitiminin taşıdığı önem üzerinde durulmuş, daha sonra İzmir İl Çıraklık Eğitim Merkezi’nde sanayi sektörüyle ilgili bazı meslek dallarında öğrenim gören çıraklara uygulanan anket değerlendirilmiştir. 2-13 Nisan tarihleri arasında yapılan araştırma; yöneticiler, eğitimciler ve öğrencilerle yapılmış olan derinlemesine görüşmelere dayanmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

Söz konusu olumsuz şartlara rağmen, çıraklar ile ustaları arasındaki ilişkiler uyumludur. Çıraklar, işveren ve ustabaşlarından şikayetçi değillerdir. Sadece 19 çırak, kötü muameleye maruz kaldığını belirtmiştir. Çocuklar, ailelerinin değer yargıları doğrultusunda, evde-işyerinde-okulda uyumlu ve itaatkardır. Bunun nedeni, çırakların esasen kendi becerileri ve çabaları sonucu işi öğrenebilmeleri ve ailelerinden aldıkları eğitim ve terbiyeye bağlı olarak küçük işyerlerindeki çalışma, ahlak ve kültüre uygun bir davranış sergilemeleridir. (s.331)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak, çırak eğitimi, çalışma koşulları

Çiner, C.U.(2002); “Çocukların Çalışmadığı Bir Gelecek”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı: 63, Temmuz-Ağustos.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 1

Kapsam:

Dünyada çocuk emeği konusu, ILO’nun bir çalışma raporu göz önünde bulundurularak derlenmiştir. Sorunun büyüklüğü, nedenleri ve sonuçları aktarılmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Çocukların çalışması, yirmibirinci başında çok çeşitli biçimleri olan bir fenomen olarak tanımlanmıştır. Eldeki veriler temel alınarak, 5-14 yaş arası 352 milyon çocuğun ekonomik getirisi olan bir aktivite içinde olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Buna bakılarak en düşük çalışma yaşındaki 106 milyon çocuğun kabul edilebilir bir işte çalıştığı görülmektedir. Bunun dışında 246 milyon çocuğun çalıştırılma koşullarının iyileştirilmesi gerekmektedir. (s.16)

Bazı Anahtar Sözcükler:

asgari yaş, çocuk işçiler, çalışma koşulları

Baş, K.(2004); “ Türkiye’de Çocuk İşgücünü Belirleyen Etkenler: Kişisel ve Ailevi Faktörler”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:22, Sayı:1.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Bu çalışma, Türkiye’de çocuk işgücünü belirleyen faktörleri saptamak amacıyla yapılmıştır. Özellikle, çocuk işgücü ile ebeveynlerin eğitim düzeyi, geliri ve diğer hanehalkı özellikleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Ampirik analiz, Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) tarafından 1999 yılında yapılan çocuk işgücü anketiyle elde edilen veriler esas alınarak yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, çocuğun yaşı, ebeveynlerin eğitim düzeyi, ailedeki çocuk sayısı, annenin istihdamı ve yerleşim yerinin (kır veya kent olması) çocuk işgücünü belirleyen önemli faktörler olduğu saptanmıştır.

Makaleden bir Alıntı: –

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak eğitimi, gelir düzeyi, çocuk işgücü anketi

Balcı, Y.G.; Eşiyok, B.(2002); ‘’İşyerinde 19 Yaş ve Altındaki Çocuk ve Gençlere Yönelik Şiddet’’, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:60, Ocak-Şubat.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 10

Kapsam:

Makalede, 3 ayrı çalışma sonuçları irdelenmektedir. İlki yurt dışındaki veri sonuçları, ikincisi Adli Tıp Kurumu 2.İhtisas Kurulu’nun dosyaları ve üçüncüsü Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı’nın, kız çıraklarla yaptığı işyerinde şiddet çalışması.

Makaleden bir Alıntı:

İşyerinde şiddet olgusunun ciddi bir toplum sağlığı konusu olduğu çeşitli ülkelerde, kurum ve kuruluşlarda yapılan araştırmalar sonucunda saptanmıştır. Ancak önlem ve stratejilerin oluşturulabilmesi için, yeterli kayıt ve veri akışı sisteminin bulunmadığı da bu çalışmalarla ortaya çıkmıştır. İş yerinde şiddet, son yıllardaki önemli çalışma ve tartışma konularındandır. İşyerlerinde saldırı kaynaklı yaralanma oranı yılda yüzbinde 72,9 olup, ölümlü olgulardan 50 kat fazladır ve cinsiyet ve endüstri tipine göre yaralanma oranları da değişmektedir. (s.21)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, şiddet, kız çıraklar

Altıntaş, B.(2005); “Çocuk İşçiliği Nedenler, Sorunlar ve Politika Yönetimi”, Tes-İş Dergisi, Haziran, s.58-64.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Çalışmada çocuk işçiliği ile mücadele dinamiğinden hareketle, çocuk işçiliğinin farklı boyutları incelenmiş, çocuk işçiliği ve çalışan çocuklarla ilgili politika perspektifi gözden geçirilmiştir. Çocuk çalıştırılmasının nedenleri, tehlikeli çalışma ilişkileri içerisinde yer alan çocukların çalışma koşulları, çalışma yaşamındaki çocuğun fiziksel ve psikosoyal dengeleriyle ile ilgili risk etmenlerinin tanımlanması ve çalışan çocuklar üzerindeki olası etkisinin belirlenmesi bu çalışmanın amacıdır. Aynı zamanda bu çalışma çalışan çocuklar için bir politika ve eylem planı oluşturulmasını hedeflemektedir.

Makaleden bir Alıntı:

Çocuk işçiliği konusu, yalnızca çok sayıda çocuğun yasa dışı çalışması nedeniyle değil, yaptıkları işlerin çoğu zaman sömürüye dayalı olması nedeniyle değerlendirilmesi gereken karmaşık bir sorundur. Çocuklar, toplumsal, politik, kültürel ve ekonomik nedenlerle çalıştırılmaktadır. (s.59)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çocuk işçilik nedenleri, iş tehlikeleri, çalışma koşulları, çocuk sömürüsü

Çalışmanın adı: Time Bound Programme: Achievements and Recent Developments

So Far in Turkey

Çalışmanın Türü: Time Bound Program Türkiye Tanıtım Kitapçığı

Çalışmanın Yazarı: ILO Ankara Ofisi

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2005 Ankara

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı: 32

Amaç: Time Bound Program(TBP) çerçevesinde 2004-2014 yılları arasında Türkiye’de hedeflere ulaşmak konusunda nasıl bir yol izeleneceğini tanıtmak için basılmış bir kitapçıktır.

İçerik: Kitapçıkta ilk önce TBP’nin ne olduğu anlatılmıştır. Çocuk emeğinin en kötü formlarını ortadan kaldırmak için zamana bağlı programın hedeflerinin nasıl ortaya konduğu açıklanmıştır. Bu çerçevede devlet tarafından ILO-IPEC’in ortaklığı ile oluşturulan Zamana Bağlı Ulusal Politika ve Program Çerçevesi (TPPPF) anlatılmıştır. Hedeflere ulaşmak konusunda hükümet, ilgili bakanlıklar, kamu kurumları, özel kurumlar ve sivil kuruluşların nasıl işbirliği yapması gerektiği ana katlarıyla aktarılmıştır. Konunun kanuni yönü, hedeflere ulaşmak için izlenecek stratejiler kısaca özet halinde verilmiştir.

Yöntem: Kitapçık formatında kısa ve öz bir biçimde Türkiye için 2004-2014 arasında Time Bound Program çerçevesinde oluşturulan Ulusal Politika

ve Program ile birlikte hedeflere ulaşmak konusunda izelenecek yol anlatılmıştır.

Alıntı: It is the government’s responsibility to set the process of TBP development in motion, designate or establish the institutional mechanisms for its implementation, and mobilize the necessary human and financial resources.

Anahtar kelimeler: çocuk işçiler, ILO-IPEC, zamana bağlı ulusal politika, zamana bağlı program çerçevesi

Çalışmanın adı: Turkey, Working Street Children in Three Metropolitan Cities: A Rapid Assessment

Çalışmanın Türü: Araştırma –Değerlendirme Raporu (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.

Çalışmanın Yazarı: Dr. Bahattin Akşit

Dr. Nuray Karancı

Dr. Ayşe Gündüz Hoşgör

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Kasım 2001, Cenevre

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı: 99

Amaç: Bu araştırma çalışmasının amacı, Adana, Diyarbakır ve İstanbul’da,

sokak çocukları tarafından yapılan işlerin belirlenmesi, bu çocukların

yaşam ve çalışma şartları, bu çocukların ailelerinin sosyo-demografik

karakteristiklerinin ortaya konması, çocuklar ve ailelerinin sokakta

çalışma ve eğitim konusuna bakışlarının incelenmesi, konuylu ilgili

çeşitli enstitülerin uzmanlarını ve müşterilerin sokakta çalışan

çocuklara bakış ve davranışlarının etüd edilmesi olmuştur.

İçerik: Yapılan çalışma 6 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çalışmanın

amacı, kapsamı ve metodolojisi hakkında giriş yapılmıştır. 2. bölümde

3 şehrin demografik, eğitim vr sosyo-ekonomik profilleri ortaya

konmuştur. 3.bölümde ise konunun kanuni yönü ve kurumsal yönü

anlatılmıştır. 4.bölümde ise sokakta çalışan çocukların profili çizilmiştir.

Çocukların yaptıkları işlerin çeşitleri, çalışma saatleri, kazanılan para, koşulları, yaşama koşulları, eğitim durumları, polisin-halkın ve

müşterilerin bakış açıları, çocukların gelecek beklentileri ve hayalleri

anlatılmıştır. 5. bölümde ise sokakta çalışan çocukların aileleri

anlatılmış, sosyo-ekonomik, sosyo demografik, ve göç tarihçeleri

bakımından profilleri incelenmiş ve ailelerin sokakta çalışmaya bakış açıları irdelenmiştir. 6. bölüm ise sonuç bölümüdür.

Yöntem: ILO-UNICEF’in ‘Rapid Assessment Methodolgy’ yöntemi uygulanmış. 4 çeşit veri toplama tekniği, çalışan çocukların aile durumlarının,

çalışma koşullarının, okula devamlarının ve genel davranışlarının

resmini ortaya konabilmesi için kullanılmıştır. : (1) 188 çalışan çocuk ve 65 ebeveyn ile bu 3 şehirde yarı-planlı mülakatlar. (2) Konuyla ilgili kurumlar ve müşteriler ile derinine odaklı grup görüşmeleri. (3) Çocukların çalışma alanları ve yaşam yerleri ile ilgili gözlemler.

(4) Sokakta çalışan çocuklarla ilgili çalışmaların gözden geçirilmesi.

Alıntı: Satıcıların bu çocuklara karşı tutumu, müşterilerinkiyle

benzeşmektedir. Bir kısmı bunları hergün karşılaşmalarından ötürü iyi tanımakta ve çeşitli konularda bunlara yardım etmektedirler. Ancak bazı pahalı dükkan sahipleri, bunları kendileri ve müşterileri için tehlike olarak gördüklerinden yakınlarda görülmelerini istememektedirler.(s.56)

Anahtar kelimeler: çocuk işçiler, sokakta çalışan çocuklar, göç, sosyo-ekonomik düzey, sosyo-demografik düzey

Varol, N.(1999); “Yetişkinlerin Çocuklara Karşı Görevlerini Belirleyen En Başlı Unsur Davranışlarıdır”, İşveren Dergisi, Cilt 37, Sayı 7, Nisan, Ankara.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 6

Kapsam:

TİSK/ILO-IPEC programı çerçevesinde, çalışan çocukların çalışma koşullarının yerinde tespiti ve sağlık hizmetinin verilebilmesi amacıyla Temmuz 1998’de başlayan çalışmanın sonuçlarını içeren makale, artan sorunlara karşı etkin ve duyarlı yaklaşımlarla çözüm üretilebileceğini vurguluyor. Bu doğrultuda İşyeri Ortak Sağlık Birimleri içindeki “Çocuk Büroları” eliyle çocuk işçilere ve işverenlere danışmanlık ve rehberlik hizmetinin verilmesini öneriyor.

Çalışmadan Bir Alıntı:

Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı tarafından gerçekleştirilen 175 çocuğun genel sağlık muayenesi, kulak işitme testleri, solunum fonksiyon testleri ile renkli görme muayeneleri sonucunda, %91,4 çocukta sağlık yönünden iyilik halinden sapmalar görüldüğü bildirilmiş, bu çocuklarda da en sık geçirilmiş orta kulak hastalığına bağlı kulak zarında düzensizlik tespit edilirken, 20 çocukta solunum fonksiyon test sonuçlarında azalma, 17 çocukta görme azalması, 12 çocukta gürültüye bağlı işitme azalması, 12 çocukta meslek dışı nedenlerle işitme azalması, 7 çocukta renk körlüğü, 4 çocukta kulakta enflamasyon, 3 çocukta kalpte üfürüm, 2 çocukta düşük tansiyon tespit edilmiştir. (s.23)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çocuk sağlığı, çocuk büroları, iş kazası, meslek hastalığı

Karataş, K.(1993); “Çocuk İşgücü Sorunu: Nedenleri, Sonuçları ve Çözüm Önerileri”, HÜ Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, Cilt 11, Sayı 1-2-3, s. 85-102.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 12

Kapsam:

Dünyada ve ülkemizde çocuk işgücü kullanımını tarihçesiyle birlikte veren çalışmada, ulusal ve uluslararası düzlemde çocuk işgücü ile ilgili hukuksal düzenlemelere de yer verilmiştir. İzleyen bölümde, çocuk işgücü kullanımının nedenleri ve yoğunlaştığı iş türleri belirtilip varolan çalışma koşullarının çocuk üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir. Makalenin sorunun çözümü bağlamında politika ve hizmet önerilerinde bulunduğu son bölümünde, kamuoyunun bilinçli ve duyarlı kılınarak toplumsal değişimin sağlanmasının önemi vurgulanmaktadır. Bu süreçte toplumun tüm kesimlerinin aktif katılımının gerekliliği belirtilmiştir.

Makaleden Bir Alıntı:

Büyüme çağındaki çocuklar, direnç kapasitesi düşük ve kas gücü zayıf olduğundan, daha çabuk yorulmaktadırlar. Bu nedenle, meslek hastalıkları ve iş kazalarına daha açık durumdadırlar. İş kazaları konusunda, özellikle gelişmekte olan ülkelerde yeterli istatistikler bulunmamaktadır. Ancak bazı gelişmiş ülkelerdeki istatistikler, iş kazaları içinde çocuk işçilerin oranının oldukça yüksek olduğunu göstermektedir. (s.96)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çocuk emeği, çalışma koşulları, uluslararası mevzuat, çocuk sağlığı, iş kazası, meslek hastalığı, toplumsal değişim

Karabulut, Ö.(1998); “Çalışan Çocukların Sorunları ve Çözüm Yolları”, 3. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi, TTB Merkez Konseyi, Ekim, Ankara, s. 354-357.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Türkiye’de gitgide daha fazla çocuğun çalışma yaşamına girişini sosyal bir sorun olarak tanımlayan çalışma, rekabet gücünü artırma amaçlı çabaların tabanını çocuk işgücünde aramasını tehlikeli bulmaktadır. Yoksulluk, eğitim sisteminin istenilen düzeyde olmaması ve gelecek beklentilerine cevap verememesi ile ucuz işgücü talebinin çocuk işgücü kullanımının etkenleri olarak belirlendiği sunuşta, istismar, ihmal ve denetimsizliğin mağdurları olarak değerlendirilen çocuk işçilerin değerlendirilemeyen potansiyeliyle ülkemizin nitelikli işgücü, verimlilik ve kalkınma çabalarını tehlikeye attığımız vurgulanıyor. 8 yıllık zorunlu eğitimin ve asgari yaş sözleşmesinin kabulünün tek başına yeterli olmadığı, eğitim sisteminin çekici hale getirilmesi ve mevzuatımızdaki farklılıkların ortadan kaldırılıp çalışan tüm çocukların geniş bir korumadan yararlanmalarının hedeflenmesi gerektiği belirtilmiştir. Türk-İş’in çocuk işçiliğiyle mücadeleye katkılarının anlatımıyla sunuş sonlanmaktadır.

Sunuştan Bir Alıntı:

Çocukların çalıştırılmaları şeklindeki istismar, çocuk istismarının en yaygın biçimi olarak görülmektedir. Bugünümüzün ve geleceğimizin kaynağı olan çocukların gelişim ve eğitim çağında zor ve tehlikeli koşullarda çalıştırılmaları, uygulanmakta olan sosyo-ekonomik politikaların, her türlü ihmalin ve denetimsizliğin mağdurları durumuna düşmelerine neden olmaktadır. (s.355)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çocuk istismarı, Türk-İş, asgari yaş

Fişek, A.G.; “Çocuk İşçilerin Sağlık-Sosyal Sorunları Araştırması”, Çalışma Ortamı Dergisi, Mayıs, Sayı 8, s. 27-32.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 29

Kapsam:

Azgelişmiş ülkelerde büyük bir orana sahip olan tam zamanlı çalışan çocukların, önlerinde seçenek bulunmamasını çalışmalarının temel nedeni olarak alan makalede, çalışan çocukların özellikleri, küçük işyerlerindeki çocukların çalışma koşulları ve çalışan çocukların sağlık durumları ile ilgili bulgulara yer verilmektedir. Sonuç bölümünde, çocuk işçilere yönelik sosyal politikaların gözden geçirilip yeni modellerin hayata geçirilmesi gerekliliği vurgulanmaktadır. Çocukların da katılımı ile, çıraklık eğitim merkezlerini ve işyerlerini kavrayan sağlık-sosyal örgütlenmenin ortaya çıkarılması önerilmektedir.

Makaleden Bir Alıntı:

Çocukların gelecekle ilgili beklentileri ele alındığında; hem cinsiyet, hem öğrenim durumu, hem de köken bakımından farklı ve üzerinde düşünülmeye değer sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Kızlar, geleneksel yapının etkisiyle, çalışma yaşamından çekilmeyi tasarlamaktadırlar. Bu görüşün etkisi altında olanlar, araştırma kapsamındaki kız çalışanların %71,8’ini kaplamaktadır. Bu, onların gelecekteki yaşamlarını çok yakından etkilemektedir. Çünkü, nitelikli bir emeğe dönüşmek çabaları yoktur. Ama gözlemler, ekonomik zorunluluklar nedeniyle, ileri yaşlarda yeniden ve niteliksiz olarak çalışma yaşamına dönmek zorunda kaldıklarını ortaya koymaktadır. (s.29)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, işçi sağlığı iş güvenliği, beslenme, çocuk sağlığı, sağlık-sosyal sorunlar, çıraklar eğitimi

Aygün, T.(1998); “Çocukluk Kavramı ve Çağımızda Çocuk”, 3. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi, TTB Merkez Konseyi, Ekim, Ankara, s. 350-354.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 6

Kapsam:

Kongrenin ‘‘Çalışan Çocukların Sağlığı Oturumun’da’’ yer alan sunuş, kimi tarihçilere göre yok olma sürecini yaşayan çocukluk kavramını ve bu süreç içerisinde eski anlam ve içeriğinden uzaklaşmasını belirttikten sonra, değişen ekonomik ilişkiler içinde çocuğun özel kategorisi ile, çocuk işçiliği ve tahakkümün yeni biçimlerini ele almıştır.

Sunuştan Bir Alıntı:

Çalışan çocukların toplumsal yaşamda edindiği yer, sadece işverenlerin daha az ücretle işçi çalıştırıp daha fazla kar elde etme amacının çok ötesinde bir anlama sahiptir. Çalışan çocuklar, ucuz işgücü olmanın yanında, otoriteyi meşrulaştırmak gayretindeki tahakküme dayalı sosyal hayatın en alt basamağında yer alan, kimsenin yerinde olmak istemediği “lanetliler” kesimini oluşturmaktadır. Daha da kötüsü tamamıyla toplum dışına itilmiş sokak çocuklarının gün geçtikçe artan sayısı, bu lanetli kesimi büyütmekte, farkında olmadan yeni toplumsal bölünme ve hiyerarşiler üretmektedir. (s.353)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak eğitimi, çocuk gelişimi, ucuz işgücü

Aygün, R.; Akdur, R.(1978); “Ankara Siteler’deki Küçük İşyerlerinin Çalışma Koşulları ve İşçilere Ait Bazı Bilgilerin Belirlenmesi Araştırması”, 1. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi, 19-21 Ekim , İstanbul, s. 563-580.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 2

Kapsam:

Araştırma, Ankara Tabip Odası’nın işçi sağlığı ve sosyal sorunlarına yönelik yapmayı tasarladığı araştırmalara katkı amacıyla, Ankara Siteler semtinden rastgele seçilmiş 100 işyerinde gerçekleştirilmiştir. Emek yoğun üretimin bir uzantısı olarak, maliyetleri düşürmek kaygısıyla küçük yaşlarda ve ucuza insangücü kullanıldığının, yine çalışma koşulları açısından, işyerlerinin sağlıklı olmadıkları ve genellikle denetimsiz çalışıldığının gözlemlendiği çalışma, ilerideki araştırmalara temel oluşturacak bir durum saptamasıdır.

Sunuştan Bir Alıntı:

Araştırmaya katılan 835 işçiden 439’u ( %62,5 ) 18 yaş altındadır. Bu bulgu, bizim gözlemlerimizi doğrulamaktadır. Aynı mal üretimi yapan büyük işyerlerinde ise, 18 yaş altı işçi sayısının %9 civarında olduğu görülmüştür. (s.564)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak eğitimi, çocuk gelişimi, işçi sağlığı iş güvenliği, ucuz işgücü

Çalışmanın Adı: Danışma Kurulu 3. Toplantısı Toplantı Raporu

Çalışmanın Türü: Toplantı Raporu (Çalışan Çocuklar Bölümü’nün Kapasitesinin Arttırılması Projesi/ ILO-IPEC çerçevesinde hazırlanmıştır)

Çalışmanın Yazarı: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü Çalışan Çocuklar Bölümü

Çalışmanın Sunuluş-

Basım Yılı ve Yeri: Nisan 1998, Ankara

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 55

Amaç: Danışma Kurulu’nun 3. Toplantısındaki çalışmaları aktarmak.¹

İçerik: Toplantıya, kamu kuruluşlarından ve sivil toplum örgütlerinden-sendikalardan temsilciler, üniversitelerden katılımcılar katılmıştır. Açılış konuşmalarından sonra yeralan ILO-IPEC Ulusal Programı Koordinatörü Şule Çağlar’ın sunuşunda IPEC stratejilerine, IPEC ve Türkiye, ve sürdürülebilirlik konularına değinilmiştir. Çalışan Çocuklar Bölüm Başkanı Filiz Anık’ın sunuşu ise; çocuk çalışmasının nedenleri, çalışma alanları, mikro ve makro politikalar, kullanılacak girişim yöntemleri, ilgili kurum ve kuruluşlar başlıkları çerçevesinde gelişmiştir. Daha sonra ise, yapılmış olan üç grup çalışmasının sonuçları aktarılmıştır. Grup çalışmaları; konuyla ilgili kurum ve kuruluşlara ve kişilere düşen görevler ve danışma kurulu üzerinde odaklanmıştır.

Yöntem: Toplantıda yapılan yazılı ve sözlü sunumlar aktarılmıştır.

Alıntı: Çocuk çalıştırılması evrensel bir olgudur. İnsanların tarihi kadar da eskidir. Milattan önce 2100 yılında Hammurabi Kanunları’nda ustaların çocuklara ve gençlere işin inceliklerini öğretmelerinin zorunlu olduğu, Mısırlılar’da, Yunanlılar’da, Romalılar’da mesleklerin kuşaktan kuşağa aktarılmasının yasalarla belirlendiği yapılan araştırmalardan anlaşılmaktadır.(s.33)

Bazı Anahtar Sözcükler: çocuk işçiler, kamu kuruluşları, sivil toplum örgütleri, sendikalar

1 Ayrıca bkz. I. Danışma Grubu Toplantı Raporu

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (1997), “Çalışan Çocuklar Haber Bülteni”, Sayı 3, Ocak, Ankara

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 6

Kapsam:

Erhan Batur’un Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nin ‘‘Çocuk İşçiliğinin Sömürülmesiyle Mücadele Tavsiye’’ özetinde, Meclis’in 1997 / 3. Dönem Genel Kurulu’nda gündeme alınan kararı yer almaktadır. Ali Saraç’ın ‘‘İşyeri Ortamı ve Çalışan Çocuklar’’ başlıklı yazısı, çocukluk dönemi işyeri ortam faktörlerinden fiziki-kimyasal ve ergonomik faktörlerin belirtildiği bölümleri takiben, çocuğun fiziksel-zihinsel ve ahlaki gelişimini etkileyecek, çocukluğunu yaşamasını engelleyecek şekilde çalıştırılmasının önlenmesi ve kendileri ve ülkeleri için gerekli bilgi ve beceriyi elde edebilecek şekilde eğitilmelerinin yararını belirten sonuç bölümünden oluşmaktadır. Ahmet Özyanık’ın ‘‘Sokakta Çalışan Çocuklar’’ yazısı ILO-IPEC desteğiyle başlayan Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin Ankara Sokaklarında Çalışan Çocuklar Projesi’ni tanıtmaktadır. Bültende, 3 Haziran 1997’de Konya’da yapılan ‘‘Çalışan Çocuklar, Sorunları ve Çözüm Yolları’’ konulu toplantıyla ilgili bir haber yer almaktadır. Güngör Başaran’ın yazısı da ILO’nun 138 sayılı sözleşmesini kapsamaktadır.

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çalışma koşulları, ILO-IPEC, uluslararası mevzuat