Çalışmanın Adı: Türkiye’de Çalışan Çocuklar

Çalışmanın Türü: Rapor-Araştırma

Çalışmanın Yazarı: Tuncer Bulutay

Çalışmanın Sunuluş-

Basım Yılı ve Yeri: 1995, Ankara

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 96

Amaç: Türkiye’de çalışan çocuklar konusuna ışık tutmak, DİE verilerinin yardımıyla durum tespiti yapmak ve sorunun çözümüne yönelik önerilerde bulunmak.

İçerik: Çalışma 3 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çocukların çalışmasını belirleyen temel etkenler açıklanmıştır. İkinci bölümde çalışan çocuklar konusunda istatistiksel veriler sunulmuştur. Çocukların öğrenim durumuna değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise çocukların çalışmasıyla savaşım temasına derinlik kazandırılmıştır.

Yöntem: Belgelik taraması yapılmış ve DİE verileri kullanılmıştır.

Alıntı: Türkiye’de çocukların çalışmasıyla savaşımda dört grup etkenin önemli olduğu kanısındayız: i) Ekonominin kalkınması ii)Toplumsal ve kültürel ortamın sağlıklı hale gelmesi iii) İlgili koruyucu yasaların geliştirilmesi ve uygulanması iv) öğrenim olanaklarının geliştirilmesi (s.61).

Bazı Anahtar Sözcükler: çalışan çocuklar, çocuk istismarı, sosyo-ekonomik düzey

Çalışmanın adı: Çalışan Çocukların Sorunları: Sivas Çıraklık Eğitim Merkezi

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Oktay Atmar

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2006 (TODAİE Kamu Yönetimi Programı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 139

Amaç: Sivas sanayisi örneğinde, sanayide çalışan ve meslek eğitim

merkezinde eğitim gören çocukların, sosyo-ekonomik özelliklerini ve

çalışma koşullarını saptamaktır. Dolayısıyla bu çalışma, durum

saptamaya yöneliktir. İkinci bir amaç da mesleki eğitim merkezlerinde

verilen eğitimlerin, çalışan çocuklar tarafından nasıl algılanacağını

belirlemektir.

İçerik: İş Kanununda çocuk ve çocuk işgücünü koruyan belgeler ismini taşıyan birinci bölümde, çocuk ve çalışan çocuk kavramları tanımlanmakta, çocuk ve genç işgücünü koruyan uluslararası ve ulusal mevzuat incelenmektedir. İkinci bölümde, çocukları çalışmaya iten nedenler incelenmekte ve çocukların iş yaşamında karşılaştıkları sorunlar ile mesleki eğitimleri değerlendirilmektedir. Üçüncü bölümde ise Sivas’ta meslek eğitim merkezinde eğitim gören çıraklara ve işverenlere uygulanan saha çalışmasının bulgularına yer verilmektedir.

Yöntem: Veri toplama yöntemi olarak, anket seçilmiştir. Ancak anketin değerlendirimesi ve yorumlanmasında, araştırmacının mesleki gözlemlerinin katkısından da yararlanılmıştır. Anket, Sivas Meslek Eğitim Merkezi’nde eğitim gören ve sanayide çalışan çıraklara ve bu çırakları yanında çalıştıran ustalara uygulanmıştır.

Alıntı: Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. (s.39)

Anahtar kelimeler: çıraklar, çırak eğitimi, meslek eğitimi, sosyo-ekonomik düzey

Şişman, Y.(2003); “Sosyal Politika Açısından Türkiye’de Çocuk ve Genç İşgücü”, Kamu İş: İş Hukuku ve İktisat Dergisi, C. VII, Sayı:2.

Yararlanılan Kaynak Sayısı:

Kapsam:

Bu çalışmadaki amacımız, yalnızca sorunun nitelik ve boyutlarını belirlemek değil, aynı zamanda çocuk ve genç işgücünün korunulmasına yönelik politikaların hedefleri, biçimi, araçları ve sınırlılıklarını ortaya koyarak sorunun çözümüne az da olsa bir katkı sağlamaktır. Bu çalışmada esas olarak, kentsel alanda yer alan çocuk ve genç işgücü ele alınmıştır. Çünkü son 20-30 yıl içerisinde özellikle kentsel alandaki çocuk ve genç işgücünde gözle görülür artışlar olduğunu belgeleyen kanıtlara rastlanılmaktadır. Bunun yanı sıra kentsel kesimde çalışan çocuk ve gençler, büyük olasılıkla kırsal alanda özellikle tarım kesiminde çalışanlardan daha mağdur durumdadırlar; bu nedenle de politika üretme konumundaki akademisyenlerin özel ilgisini hak etmiş bir konumdadırlar. Ancak bu makalede söylenilenlerin çoğu, tarım kesimi için de aynen geçerlidir.

Makaleden bir Alıntı:

Ülkemizde ekonomik gelişmişlik düzeyinin geri olması, daha da önemlisi adil olmayan gelir dağılımı yoksulluk sorununu ortaya koymaktadır. Ayrıca % 1.83 gibi hızlı kabul edilebilecek bir nüfus artışı, toplam nüfus içinde çocukların ve gençlerin oransal payını artırmaktadır. Ancak çocuk ve gençlerin sayısal artışına paralel olarak arttırılması gereken sağlık, eğitim vb. sosyal hizmet yatırımları bütçe olanakları bahane edilerek arttırılmadığı için, iş gücüne erken yaşta katılmalar kaçınılmaz olmaktadır. Kırdan kente göçün devam etmesi ve kentsel istihdam olanaklarının geliştirilememesi, hatta son yıllardaki krizler neticesinde istihdamda yaşanılan daralmalar ve işsizlik, kentsel yoksulluğu ülkemizin sosyal sorunları sıralamasının en üstüne çıkarmakta ve bu ağır yükü çoğunlukla çocuklar devralmaktadır.

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk emeği, genç işgücü, sosyal politika, kırsal alanda çalışan çocuklar, sosyo-ekonomik düzey, yoksulluk, kentsel sorunlar

Özener, B.; Duyar, İ.(2001); “Çalışan Çocuklar: Çarpık gelişen Bedenler”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:54, Ocak-Şubat.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 10

Kapsam:

Çalışma yaşamının çocuk bedeninde yarattığı yıpranmaları belirlemek için, kentlerdeki

atölyelerde çalışan çırak çocuklar incelenmiştir. Bunun için Ankara’da yer alan iki büyük

çıraklık eğitim merkezine,(Ahievran-Ostim) yasa gereği haftada bir gün devam eden ve diğer

günler eğitim aldıkları alanda bir işyerinde çalışarak pratik anlamda eğitimlerini sürdüren 14-

18 yaş grubundan toplam 532 erkek çırak üzerinde bir çalışma yapılmıştır. Çalışan

çocuklardaki bedensel yıpranmaları saptamak için de, kontrol grubu olarak aynı sosyo-

ekonomik düzeyden öğrenci olan, daha doğrusu çalışmayan bir grup da incelenerek çalışma

hayatının çırak çocuklar üzerindeki etkileri ortaya konulmuştur.

Makaleden bir Alıntı:

Kemiklerde gözlenen bu aşırı büyüme ve kas dokusu artışı, ne yazık ki uzunlamasına gelişimin kısıtlanması pahasına gerçekleşiyor gibi görünmektedir. Çırakların boy ve ektomorfi bileşeni yönünden düşük değerler göstermesi, ileri sürülen bu görüşe bir destek olarak yorumlanabilir. Ektomorfi bileşeninin düşük değerler göstermesi, boyun normal gelişimini sağlayamadığı anlamına gelmektedir. Vücudun diğer bileşeni olan endomorfide çalışan çocuklar aleyhine gözlenen gerilik, çalışan çocukların yeterli ölçüde yağ birikimine sahip olmadığını ortaya koymaktadır. (s.3)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklar, ektomorfi, endomorfi, çocuk gelişimi, sosyo-ekonomik düzey

Canbaz, S.(2003); “Samsun Çıraklık Eğitim Merkezine Devam Eden Çırakların Durumluluk-Sürekli Kaygı Düzeylerinin Değerlendirilmesi”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 13:33-39.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 25

Kapsam:

Gelişme çağındaki milyonlarca çocuk, uygun olmayan koşullarda çalıştırılarak istismar edilmektedir. Bu çalışma, Samsun ili Çıraklık Eğitim Merkezi(ÇEM)’nde okuyan ve çalışan çocukların sosyo-demografik özelliklerini ve çalışma yaşamına ilişkin bilgilerini ortaya koymak amacıyla planlanmıştır. Kesitsel tipteki bu araştırmanın evrenini, 2000-2001 öğretim yılında Samsun ili ÇEM’nde haftanın bir günü öğrenim gören ve diğer günlerde de bir işyerinde çalışan “aday çırak” ve “çırak” çocuklar oluşturmaktadır. Araştırma kapsamına alınan çocuklara; sosyo-demografik özelliklere, sosyo-ekonomik düzeye, çalışma yaşamı, çalışma ortamından ve çalışma koşullarından kaynaklanan risklere ilişkin soruları içeren anket formu, 15’er kişilik gruplar halinde gözlem altında uygulanmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Kısa vadede çocukların çalışması önlenemediğinden yapılması gereken, çalışma yaşamındaki çocukların sorunlarını çözmek, çalışma yaşamının gelişimleri üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirmeye yönelik önlemleri yaşama geçirmek olmalıdır. Çalışan çocukların sorunları, nedenleri ve çözüm yolları çeşitlilik içermektedir. Çok boyutlu olan bu konuda sorunlara yönelik çözümler devletin, işverenlerin, kitle örgütleri ve meslek kuruluşlarının, ailelerin ve çocukların işbirliği içerisinde ele alınmalıdır. (s.39)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklar, çalışma koşulları, sosyo-ekonomik düzey, sosyo-demografik düzey

Başargan, H.N.(2001); “Kümbül,B Çalışan Çocuklar Sorununa Aileler Açısından Bir Bakış”, (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri ), DİE Yayınları, Ankara, s.137-161.

Yararlanılan Kaynak Sayısı:

Kapsam:

Çalışan çocuk sorununa, değişik sosyo-ekonomik yapıya, farklı kültürlere, farklı eğitim durumlarına sahip toplumların farklı yaklaşabileceğinden hareketle, ilk önce çocuk tanımı yapılarak çocuk algılanışının ne şekilde gerçekleşebileceğinden bahsedilmiştir. Çocuğun değeri konusunda ayrıntılı bir şekilde bilgi verildikten sonra çalışan çocuk tanımından başlanarak, çocukların neden çalışmak zorunda kaldıkları ve hangi faktörlerin onları çalışma hayatına ittiğinden söz edilerek, çalışma olgusunun çocuğun psikososyal gelişimi üzerinde yarattığı olumsuz ruhsal etkiler irdelenmiştir. Son olarak, ailenin çocuğu çalışması konusunda önemli bir belirleyici etken olmasından hareketle, İzmir ilinde ILO-IPEC projesi dahilinde yapılmış olan bir çalışmadan çalışan çocukların ailelerine yapılmış anketten bazı önemli sonuçlar değerlendirmeye sunulmuştur.

Makaleden bir Alıntı:

Aries, çocukluğu bu şekilde algılanmasını çocuğu yetişkin dünyasına tam olarak katılmasına bağlamıştır ve bu da dolaylı olarak aile ve toplumun o zaman ki doğasından kaynaklanmaktadır. Ortaçağdaki toplum hayatı, çok yoğun yaşanan bir hayat olarak göze çarpmaktaydı. (s.71)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çalışan çocuklar, çocuğa verilen değer, aile, ILO-IPEC, sosyo-ekonomik düzey

Balcı, Y.G.(2002); “Çocuk İstismarında Farklı Bir Boyut: Çalışan Çocuklarda Cinsiyet Ayrımcılığı ”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:61, Mart-Nisan.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 14

Kapsam:

Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (DİE) 1999 yılında yaptığı Çocu İşgücü Anketi verileri kullanılarak, çocuk işçiliğine cinsiyet açısından yaklaşılmıştır. Eldeki resmi veriler kullanılarak kız ve erkek çocukların çalışma yaşamına katılma oranları üzerinde durulmuş ve yaş ilerledikçe bu oranların nasıl değiştiği gözler önüne serilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Sonuç olarak, 1999 Çocuk işgücü Anketi incelendiğinde saptanan bu bulgular ışığında, çocukların çalışması yanısıra çocuğun cinsiyetinin de bir istismar kaynağı olduğu açıkça görülmektedir. Bu isitismarın etkileri ise uzun dönemde ortaya çıkmaktadır. Kız çocuklarının kültürel ve sosyo-ekonomik nedenlerle, toplumun belirlediği role uygun, aileye ve kendi çeyizine parasal açıdan katkısı olacak, iyi bir eş ve anne olması için, seçilen işlerde meslek öğrenme amacı gütmeden çalışıp ilerleyen yaşlarda iş hayatından çekilmeleri, niteliksiz emek olarak kalmalarına neden olmaktadır. (s.19)

Bazı Anahtar Sözcükler:

aile, çalışan çocuklar, çocuk istismarı, cinsiyet ayrımı, çocuk işgücü anketi, sosyo-ekonomik düzey, ekonomiye katkı

Alpar, B.M.(2002); “Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Hakkında 182 Sayılı ILO Sözleşmesi ile İlgili Çalışma Hayatı Mevzuatı”, Kamu-İş: İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt:7, Sayı:1.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 7

Kapsam:

Çocuk işçiliğini kavramsal açıdan inceleyen kısa bir girişten sonra konunun uluslararası hukuk boyutu anlatılmış; ILO sözleşmeleri, diğer uluslararası anlaşmalara değinilmiştir. İlerleyen bölümlerde ise konunun ülkemizdeki yasal boyutuna değinilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Ülkelerin sosyo-ekonomik koşulları göz önüne alındığında kaynakların yetersizliği ve alt yapı eksikliği çocuk işçiliğinin çok kısa vadede sona erdirilmesinin zor olduğunu ortaya koymaktadır. Bunun gerçekleşmesi pek çok ülkede sosyal ve ekonomik koşulların iyileşmesine bağlıdır. Bundan dolayı, ILO-IPEC önceliğini “Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliği” nin önlenmesi olarak belirlemiştir. (s.19)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk emeği, uluslararası mevzuat, ulusal mevzuat, ILO, sosyo-ekonomik düzey

Abay, A.R.(2002); “Çırak Öğrencilerin Sorunları (Bostancı Çıraklık Eğitim Merkezi Örneği)”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:2.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Bostancı Çıraklık Eğitim Merkezi.’ne devam eden öğrencilerin sorunlarını belirleyip,

ulusal düzeydeki sorunları da dikkate alarak çözüm önerileri geliştirmektir.

Bu amaca yönelik olarak bazı sorulara da cevap aranmaktadır:

– Eğitim çağında oldukları halde, eğitimden kopmuş, çalışma hayatına katılmış ya da itilmiş

çocukların ve ailelerinin sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel durumları nasıldır?

– Eğitimden kopmuş olan çocukları tekrar eğitime tabi tutmak için 3308 sayılı yasa ile hayata

geçirmeye çalıştığımız çıraklık eğitimi, eğitim ihtiyacına cevap verebiliyor mu?

-v.b.

Makaleden bir Alıntı:

Araştırma bulgularının ışığında, genel olarak şu sonuçlara ulaşılmıştır:

a- Çırak öğrenciler meslek seçiminde genel olarak oto tamirciliğini seçmişlerdir.

b- ÇEM’e devam eden çırak öğrencilerin büyük çoğunluğu, 15 yaşın üzerinde ve ilkokul

mezunudurlar. Çırakların ilkokulu bitirme derecelerine baktığımızda, ilkokuldan

sonra okumamalarının sebebi başarısızlık değil, ilgisizlik ve ekonomiktir.

c- Öğrencilerin genel olarak ailelerinin eğitimi ilkokul düzeyinde; anneler büyük çoğunlukla ev hanımı; babalarının mesleği ise yoğunluklu olarak serbest meslektir. (s.19)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk emeği, çocuk istismarı, çıraklar, çırak eğitimi, sosyo-ekonomik düzey

Çalışmanın adı: Çocuk İşçiler Çarpık Gelişen Bedenler

Çalışmanın Türü: Kitap

Çalışmanın Yazarı: Duyar, İzzet

Özener, Barış

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2002

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 224

Amaç: Çocukların çalışmasının bedenleri üzerinde yarattığı olumsuz etkileri, yapılan saha araştırmasıdan elde edilen bulguların ışığında ortaya koymaktır.

İçerik: Çalışma, çocuk işçiliğinin nasıl ortaya çıktığı ve hangi tarihsel aşamalardan geçerek günümüze ulaştığı konusunda ışık tutan satırlarlabaşlamaktadır. İşçi çocukların bedensel gelişimlerinin ne yönde etklendiğini belirlemek için, öncelikle normal bedensel gelişimin bilinmesi gerekir. Bu nedenle kitabın ikinci bölümü, insanda olağan fiziksel büyümeye ayrılmıştır. Üçüncü bölümde, insanın farklı çevresel koşullara karşı nasıl tepkiler verdiğini açıklamaya çalışan kuramsal yaklaşımlara yer verilmiştir.

Yöntem: Ankara’da yer alan iki büyük çıraklık eğitim merkezine,(Ahievran-Ostim) yasa gereği haftada bir gün devam eden ve diğer

günler eğitim aldıkları alanda bir işyerinde çalışarak pratik anlamda eğitimlerini sürdüren 14-18 yaş grubundan toplam 532 erkek çırak üzerinde bir çalışma yapılmıştır. Çalışan çocuklardaki bedensel yıpranmaları saptamak için de, kontrol grubu olarak aynı sosyo-

ekonomik düzeyden öğrenci olan, daha doğrusu çalışmayan bir grup da incelenerek çalışma hayatının çırak çocuklar üzerindeki etkileri ortaya konulmuştur.

Alıntı: Çalışma yaşamına erken yaşlarda giren çocukların büyüme ve gelişimlerini tam anlamıyla gerçekleştirdiklerini söylemek imkansızdır. Çalışmak, çocuk bedeninde normal dışı sapmalara yol açmaktadır. Bu etkinin bedensel değişimlerle sınırlı olmayıp ruhsal ve toplumsal alanda da tahribata yol açtığı yönündeki bulgular da düşünüldüğünde, çocuk emeğinin önüne geçilmesi gereken bir toplumsal yara olduğu konusu daha iyi anlaşılır. (s.194)

Anahtar kelimeler: çıraklar, ektomorfi, endomorfi, çocuk gelişimi, sosyo-ekonomik düzey

Çalışmanın adı: Ağaç İşleri Sektöründe Çalışan Çocuklara Yönelik Araştırma Raporu

Çalışmanın Türü: Araştırma –Değerlendirme Raporu (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.)

Çalışmanın Yazarı: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2005, Ankara

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 100

Amaç: Ankara, İzmir ve Bursa’da mobilya sektöründe, çocuk işçilerin kötü çalışma koşullarının, çalışma nedenlerinin, sosyal ve kültürel

durumlarının belirlenmesi ve acil olarak kötü çalışma koşullarının kaldırılması için olası ve uygulanabilir müdahalelerin ve iyileştirme eylemlerinin önerilmesi

İçerik: Giriş sektöründe ağaç işleri sektör olarak tanıtılmıştır. Daha sonra çalışma alanlarının seçimi, araştırma yöntemi, örnekleme, bulgular ve çalışan çocukların demografik özellikleri açıklanmıştır. Ailelerin ve işverenlerin demografik özellikleri sıralanmış, çalışma koşulları ayıntıları ile irdelenmiştir. Sonuç ve öneriler ile çalışma bitirilmiştir.

Yöntem: Ankara’da 364, İzmir’de 210 ve Bursa’da 126 işyerinde saha çalışması yapılmıştır. İşyerleri, her ilin adres listesinden rasgele seçilmiştir. Üç il için hazırlanan adres listeleri, firmalar ile ilgili hiçbir bilgi içermediğinden çok aşamalı yerine tek aşamalı tabakalı örnekleme kullanılmıştır.

Alıntı: İşyerlerinde çocukların karşı karşıya oldukları çalışma koşul ve ortamları dikkate alınarak, 15 yaşının altındaki çocukların çalışma hayatından tümüyle çekilmesi, 15-18 yaşları arasındaki çocukların ise ağaç işleri sektöründeki, fiziksel, zihinsel, gelişimlerini olumsuz etkileyen iş türlerinden çekilmesi gerekmektedir. (s.66)

Anahtar kelimeler: ağaç işleri, çalışma koşulları, sosyo-ekonomik düzey, sosyo-demografik düzey

Çalışmanın adı: Gender, Education and Child Labour in Turkey

Çalışmanın Türü: Araştırma –Değerlendirme Raporu (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.)

Çalışmanın Yazarı: Prof.Dr. Yakın Ertürk

Doç.Dr. Meltem Dayıoğlu

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2004, Cenevre

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı: 170

Amaç: Bu araştırma çalışmasında cinsiyet, eğitim ve çocuk emeği arasındaki

bağlar incelenmiş ve Türkiye’de yürütülen ve tamamlanmış olan

ILO-IPEC projeleri de göz önünde bulundurularak konuya yeni bir

perspektiften bakılmıştır. Çocukların çalışmalarını sadece ticari amaçla

piyasa bazlı düşününce ve para karşılığı yapılmayan ancak çouklarının

emeğinin kullanıldığı pek çok alan dışarıda bırakılmıştır. Özellikle

kız çocukların yaptıkları işler burada önem kazanmıştır. Okula

katılım oranları, eğitim süreleri de göz önünde bulundurulduğunda,

kızlar ve erkeklerin hem çalıştıkları alanlar hem de eğitimleri açısından

farklılıklar, ayrımlar göze çarpmıştır.

İçerik: İlk bölümde çocuk emeği kavramlarına değinilmiş ve Türkiye’de çocuk

emeği kısaca anlatılmış. 2. bölümde Türkiye’de yürütülen ILO-IPEC

projelerinin içeriği ve amaçları anlatılmış. 3. bölümde çocuk emeği

konusunda cinsiyet kavramı anlatılmış. 4. bölümde makro düzeyde

analizlere yer verilmiş ve kalkınma, insani kalkınma, demografik profil,

ekonomik çevre, gelir dağılımı, eğitim sistemi ve bölgesel-cinsel

farklılıklar ele alınmış. 5.bölümde çocukların okula katılımı

konusunda fırsatlar ve zorluklar incelenmiş. 6. bölümde ise istihdam

edilme ve okula katılım konularına bakılmış. 7. Bölüme sonuş

koyulmuş.

Yöntem: Bu çalışmada genel olarak kavramsal bir yaklaşım açısı benimsenmiş

ve bunu desteklemek için de 1994-1999 yıllarında DIE tarafından

yapılmış Hanehalkı İşgücü anketlerinden faydalanılmış. Bu çalışmada öncelikle işlerin çeşitliliği cinsiyete dayalı işgücü dağılımı kavramları ele alınmış. Bu cinsiyet perspektifinden sosyal-sektörel işgücü dağılımı ve buradan çocuk emeğinin bu cinsiyete dayalı işgücü dağılımı içinde nerede yer aldığına bakılmış. Bunun için tamamlaycı olarak mikro, meso ve makro seviyede analizlere başvurulmuş.

Alıntı: This boook began with the objective to examine the gender differntials

in child labour and educational attainment of children in Turkey. The

underlying motivation behind this endeavour was to contribute to

development of an integrated approach to gender, education and child

labour so that effective intervention strategies may be developed to

eradicate child labour while increasing the educational attainment of

boys and girls and to overcome existing gender disparities.

Anahtar kelimeler: çıraklar, cinsiyet ayrımı, çırak eğitimi, sosyo-ekonomik düzey, insani kalkınma

Çalışmanın adı: Turkey, Working Street Children in Three Metropolitan Cities: A Rapid Assessment

Çalışmanın Türü: Araştırma –Değerlendirme Raporu (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.

Çalışmanın Yazarı: Dr. Bahattin Akşit

Dr. Nuray Karancı

Dr. Ayşe Gündüz Hoşgör

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Kasım 2001, Cenevre

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı: 99

Amaç: Bu araştırma çalışmasının amacı, Adana, Diyarbakır ve İstanbul’da,

sokak çocukları tarafından yapılan işlerin belirlenmesi, bu çocukların

yaşam ve çalışma şartları, bu çocukların ailelerinin sosyo-demografik

karakteristiklerinin ortaya konması, çocuklar ve ailelerinin sokakta

çalışma ve eğitim konusuna bakışlarının incelenmesi, konuylu ilgili

çeşitli enstitülerin uzmanlarını ve müşterilerin sokakta çalışan

çocuklara bakış ve davranışlarının etüd edilmesi olmuştur.

İçerik: Yapılan çalışma 6 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çalışmanın

amacı, kapsamı ve metodolojisi hakkında giriş yapılmıştır. 2. bölümde

3 şehrin demografik, eğitim vr sosyo-ekonomik profilleri ortaya

konmuştur. 3.bölümde ise konunun kanuni yönü ve kurumsal yönü

anlatılmıştır. 4.bölümde ise sokakta çalışan çocukların profili çizilmiştir.

Çocukların yaptıkları işlerin çeşitleri, çalışma saatleri, kazanılan para, koşulları, yaşama koşulları, eğitim durumları, polisin-halkın ve

müşterilerin bakış açıları, çocukların gelecek beklentileri ve hayalleri

anlatılmıştır. 5. bölümde ise sokakta çalışan çocukların aileleri

anlatılmış, sosyo-ekonomik, sosyo demografik, ve göç tarihçeleri

bakımından profilleri incelenmiş ve ailelerin sokakta çalışmaya bakış açıları irdelenmiştir. 6. bölüm ise sonuç bölümüdür.

Yöntem: ILO-UNICEF’in ‘Rapid Assessment Methodolgy’ yöntemi uygulanmış. 4 çeşit veri toplama tekniği, çalışan çocukların aile durumlarının,

çalışma koşullarının, okula devamlarının ve genel davranışlarının

resmini ortaya konabilmesi için kullanılmıştır. : (1) 188 çalışan çocuk ve 65 ebeveyn ile bu 3 şehirde yarı-planlı mülakatlar. (2) Konuyla ilgili kurumlar ve müşteriler ile derinine odaklı grup görüşmeleri. (3) Çocukların çalışma alanları ve yaşam yerleri ile ilgili gözlemler.

(4) Sokakta çalışan çocuklarla ilgili çalışmaların gözden geçirilmesi.

Alıntı: Satıcıların bu çocuklara karşı tutumu, müşterilerinkiyle

benzeşmektedir. Bir kısmı bunları hergün karşılaşmalarından ötürü iyi tanımakta ve çeşitli konularda bunlara yardım etmektedirler. Ancak bazı pahalı dükkan sahipleri, bunları kendileri ve müşterileri için tehlike olarak gördüklerinden yakınlarda görülmelerini istememektedirler.(s.56)

Anahtar kelimeler: çocuk işçiler, sokakta çalışan çocuklar, göç, sosyo-ekonomik düzey, sosyo-demografik düzey

Özbay, H; N, Şahin vd.(1991); “Ergenlikte Benlik İmajı: Çalışan ve Öğrenci Ergenler Arasında Karşılaştırmalı Bir Çalışma”, Türk Psikiyatri Dergisi, Ankara, Cilt 2, Sayı 2, s. 82-96

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 22

Kapsam:

Araştırma, ülkemizde gençlerin ergenlik dönemini nasıl geçirdiklerini incelemek üzere yapılmıştır. Örneklemde biri diğeriyle karşılaştırılan iki grup vardır. Bunlar, 12-22 yaşları arasında yarı rastlantısal örnekleme tekniğiyle seçilmiş çalışan ergen grubu ve karşılaştırma yapabilmek için sosyo-ekonomik düzeyi bu gruba yakın olan öğrencilerin bulunduğu semt okullarından seçilen 11-21 yaşları arasındaki öğrenci ergenler grubudur. Araştırmada ergenliği çalkantılı bir dönem olarak geçirenlerin %17’lere vardığı ortaya çıkarılmış, dönemin karmaşık gelişim örüntülerinin ortaya konulmasına çalışılmıştır.

Makaleden Bir Alıntı:

Kuramsal olarak, bu araştırmada kullanılan ölçeklerin ölçtüğü davranışsal, duygusal, bilişsel ve vejetatif belirtilerin birbirleriyle ilişkili olması beklenmektedir. Benlik imajının göstergesi olarak alınan Offer ölçeğinden elde edilen puanlar, kişinin kendini nasıl değerlendirdiği ve kendisi hakkındaki genellemelerini yansıtmaktadır. Kendileri hakkındaki değerlendirmeyi olumlu yönde yapan kişilerin, kaygı ve depresyon belirtilerini de daha az göstermeleri beklenmektedir. Yapılan analizler toplam puanlar üzerinden. grubun bütününde ve çalışan ergenlerle öğrenci gruplarında ayrı ayrı incelenmiştir. (s.90)

Bazı Anahtar Sözcükler:

ergenlik, benlik imajı, çalışan çocuklar, çocuk gelişimi, depresyon, sosyo-ekonomik düzey

Çelebioğlu, Z.(1997); “Uluslararası Çocuk İşçilik Konferansı Raporu: Soruna Etkili Çözüm, Dengeli Ekonomik Büyüme ve Sosyal Gelişme ile Mümkündür”, Çalışma Ortamı, Kasım-Aralık, sayı 35, s. 16-22.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Makalede, 27-30 Ekim 1997 tarihleri arasında Oslo’da gerçekleştirilen “Çocuk İşçilik Konferansı” ile ilgili özet bilgi, dört ana bölüm altında sunulmuştur. Birinci bölümde konferansa davetli olan ülkelerin listesi, ikinci bölümde konferansta yer alan açılış konuşmaları ile diğer önemli konuşmalar), üçüncü bölümde konferansın sonunda kabul edilen Faaliyet Planı ile bu plan içinde konferansta oluşturulan çalışma gruplarının sonuçları, dördüncü bölümde ise toplantının genel değerlendirmesi yer almıştır.

Yazıda, Konferans’ta konuşan Norveç Kalkınma ve İnsan Hakları Bakanı Hilde F. Johnson; ILO Çalışma Koşulları ve Çevre Bölümü Başkanı Mr. Assefa Bequele; UNICEF Politika, Planlama ve Değerlendirme Bölümü Başkanı Martha Santos Pais; Norveç Hükümeti Başbakanı Kjell Magne Bondevik; ILO Genel Başkanı Michel Hansenne; UNICEF Başkanı Carol Bellamy; Alman Başbakan Yardımcısı ve Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Bakanı Klaus-Jürgen Hedrich; İşveren Delegasyonu Sözcüsü Ashraf Tabani’den aktarma yapılmıştır.

Genel Değerlendirme bölümünün alt başlıkları şunlardır: “Fakirlik, Çocuk İşçiliğin Hem Nedeni, Hem Sonucudur!”, “B.M. Çocuk Hakları Sözleşmesi ve 138 Sayılı ILO Sözleşmesinin Tüm Ülkelerce Onaylanması Sağlanmalıdır1”, “Sosyal Etiketleme mi, Yoksa Davranış İlkeleri mi?”, “Rugmark’’; ‘‘Care&Fair’’; ‘‘STEP’’; ‘‘DIP’’; ‘‘Child-Labour Friendly Enterprises’’; “Çocuk İşçiliğin Uluslararası Ticaretle İlişkilendirilmesi; Bu Amaçla Serbest Ticarete Getirilecek Engeller, Sorunun Çözümüne Destek Değil, Köstek Olacaktır”.

Makaleden bir Alıntı:

Sosyal ve ekonomik yükümlülükler ya da ticarete getirilen sınırlamalar ise haksız rekabete neden olacak ve gelişmekte olan ülkelerin mevcut durumlarını daha da kötüye götürmekten başka bir işe yaramayacaktır. Bu da gelişmekte olan ülkelere zarar vereceği gibi, sanayileşmiş ülkelerin yardım elini uzatmaya çalıştıkları çocukların durumlarını daha da güçleştirecek ve onlara zarar verecektir. Bunun için her ülkenin ekonomik ve sosyal şartları ile kültürel ve geleneksel yapıları incelenerek, kendilerine özgü, toplumun hiçbir kesimine, özellikle de çocuklarına zarar vermeyecek, ülke gerçeklerine uygun, uygulanabilir, realist çözüm önerileri, ulusal yetkililerle tartışılarak oluşturulmalıdır. (s.22)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk emeği, yoksulluk, uluslararası mevzuat, sosyo-ekonomik düzey