Fişek,A.G.(2014); “ÇALIŞAN ÇOCUKLARIN DURUMU 2012”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:134, Mayıs-Haziran. s,12-15.

Yararlanılan Kaynak Sayısı:-

Kapsam:

2012 yılına ait verilere yer verilirken çalışan çocukların çalışma yaşamına girme nedenlerinden, çalışma yaşamındaki tehlikelere kadar çalışan çocuklara yönelik geniş kapsamlı bir makaledir.

Makaleden bir Alıntı:

Bazı Anahtar Sözcükler:

Çalışan çocuk, çocuk emeği, çıraklık.

Çalışmanın adı: Çocuğunu Çalıştıran ve Çalıştırmayan Annelerin Çocuk İşçiliği ve Eğitime İlişkin Tutumları Yönünden Karşılaştırılması

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Senem Özdemir

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2002 (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 82

Amaç: Çocuğunu çalıştıran ve çalıştırmayan annelerin, çocukların çalıştırılması ve eğitime ilişkin tutumlarının belirlenmesi ve bu tutumların çocuğunu çalıştırmamaya bağlı olarak farklılık gösterip göstermediğinin araştırılması.

İçerik: İlk bölümde konu ile ilgili genel kavramlar tartışılmıştır. İkinci bölümde çalışmanın yönemi anlatılmıştır. Üçüncü bölümde bulgular verilmiş ve dördüncü bölüm, tartışmaya ayrılmıştır.

Yöntem: Araştırma örmeklemini, Yalova’da ikamet eden farklı eğitim ve sosyo-ekonomik düzeylere sahip anneler oluşturmaktadır. Araştırmaya 150 anne(75 çocoğunu çalıştıran, 75 çocuğunu çalıştırmayan) katılmıştır. Veri toplama aracı olarak, Çiğdem Kağıtçıbaşı’nın ‘‘çocuğun değeri’’ araştırmasında kullandığı çocuklar hakkında anket ve araştırmacı tarafından hazırlanan çocukların çalıştırılması ve eğitime ilişkin tutum ölçeği uygulanmıştır. Yaş ve eğitim durumu, demografik bilgiler kullanılan diğer veri toplama araçlarına eklenerek uygulanmıştır.

Alıntı: Çocuğunu çalıştıran annelerin çoğunluğunun okuma-yazma bilmiyor oluşları, onların yüksek bilinç düzeyine de sahip olmamalarını getirmektedir. Okuma-yazma ve hatta türkçe bilmemeleri, onların kendilerini geliştirme olanaklarını da en aza indirgemektedir. (s.50)

Anahtar kelimeler: aile, çocuk işçiler, çırak eğitimi, çocuğa verilen değer

Çalışmanın adı: Çocuk İşçiliği İçin Risk Faktörlerinin Belirlenmesi; Çocuk işçi ve Okuyan Öğrencilerin Sağlık Durumlarının Karşılaştırılması

Çalışmanın Türü: Uzmanlık Tezi

Çalışmanın Yazarı: Dr. Binali Çatak

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Denizli, 2006 (Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 102

Amaç: Ailenin sosyal statüsü ve bazı sosyo-demografik özelliklerinin çocuk

işçiliği üzerine olan etkisini değerlendirmek ve çalışan çocuklarla okuyan çocukların sağlık durumlarını karşılaştırmak.

İçerik: İlk bölümde konuya giriş yapılmıştır. İkinci bölümde, çocuk ve çocuk işçilik kavramları açıklanmış ve yasal çerçeve ortaya konmuştur. Üçüncü bölümde, araştırmanın yöntemi anlatılmış ve dördüncü bölümde bulgular ortaya konmuştur.

Yöntem: Çocuk işçilik üzerine etkili faktörlerin araştırıldığı çalışmada, olgu-kontrol yöntemi kullanılmıştır. Vali Necati Bilican Mesleki Eğitim Merkezi’nde eğitim gören ‘‘18 ve altı yaş çocuk işçiler olgu grubu’’; örgün eğitim veren liselerde eğitim gören ‘‘18 ve altı yaş okuyan öğrenciler’’ ise kontrol grubu olarak alınmıştır.

Alıntı: Ailenin sosyal statüsü ile çocuk işçilik arasındaki ilişki, bu çalışmanın temel bulgularından birini oluşturmaktadır. Yapılan bir çalışmada babanın çalışmamasının çocuk işçiliğini 3 kat arttırdığı bildirilmiştir. Çalışmamızda ise bu durumun daha dramatik olarak arttığı gözlenmiş ve çocuk işçilerde babanın işsiz olması 13,4 kat daha fazla bulunmuştur.

Anahtar kelimeler: aile, çocuk emeği, çırak eğitimi, yoksulluk, çocuk sağlığı, sosyo-demografik düzey, sosyal statü

Çalışmanın adı: Çalışan Çocukların Sorunları: Sivas Çıraklık Eğitim Merkezi

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Oktay Atmar

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2006 (TODAİE Kamu Yönetimi Programı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 139

Amaç: Sivas sanayisi örneğinde, sanayide çalışan ve meslek eğitim

merkezinde eğitim gören çocukların, sosyo-ekonomik özelliklerini ve

çalışma koşullarını saptamaktır. Dolayısıyla bu çalışma, durum

saptamaya yöneliktir. İkinci bir amaç da mesleki eğitim merkezlerinde

verilen eğitimlerin, çalışan çocuklar tarafından nasıl algılanacağını

belirlemektir.

İçerik: İş Kanununda çocuk ve çocuk işgücünü koruyan belgeler ismini taşıyan birinci bölümde, çocuk ve çalışan çocuk kavramları tanımlanmakta, çocuk ve genç işgücünü koruyan uluslararası ve ulusal mevzuat incelenmektedir. İkinci bölümde, çocukları çalışmaya iten nedenler incelenmekte ve çocukların iş yaşamında karşılaştıkları sorunlar ile mesleki eğitimleri değerlendirilmektedir. Üçüncü bölümde ise Sivas’ta meslek eğitim merkezinde eğitim gören çıraklara ve işverenlere uygulanan saha çalışmasının bulgularına yer verilmektedir.

Yöntem: Veri toplama yöntemi olarak, anket seçilmiştir. Ancak anketin değerlendirimesi ve yorumlanmasında, araştırmacının mesleki gözlemlerinin katkısından da yararlanılmıştır. Anket, Sivas Meslek Eğitim Merkezi’nde eğitim gören ve sanayide çalışan çıraklara ve bu çırakları yanında çalıştıran ustalara uygulanmıştır.

Alıntı: Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. (s.39)

Anahtar kelimeler: çıraklar, çırak eğitimi, meslek eğitimi, sosyo-ekonomik düzey

Senemoğlu, N.(2001); “Çocuk Hakları, Çalışan Çocuklar ve Eğitim Sorunları”, Milli Eğitim Dergisi, No: 151, MEB Yayınları, Ankara, Temmuz-Eylül, ss.1-12.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 30

Kapsam:

Çalışan çocuklar ve eğitim sorunlarının incelendiği bu makale, şu bölümlerden oluşmaktadır: Türkiye’de Çocuk Nüfusunun Eğitime ve İş Gücüne Katılımı ve Sorunlar, Çalışan Çocukların Genel Eğitim Sorunları ve Çözüm Önerisi ve KOBİ’lerde Çalışan Çocukların Meslekî Eğitim Sorunları ve Çözüm Önerileri.

Makaleden bir Alıntı:

Ayrıca, 15-19 yaş grubunda kentte istihdam edilen kız çocuk sayısı, 1991 ve 1994’te erkeklere göre daha az iken, kırda ise 1991 Nisan’da erkeklerden daha çok, 1994 Ekim’de erkeklere yakın bir sayıdadır. Bu durum, yukarıda da belirtildiği gibi kentte erkeklerin daha çok sanayide, kırda ise daha çok tarımda istihdam edilmelerinden kaynaklanabilir. Ancak 1997’de ise 15-19 yaş arası kız çocukların istihdam oranları, gerek kent gerekse kırda erkeklerden daha yüksektir. Hatta istihdam içindeki oranlarına bakıldığında, 15-19 yaş kız çocukların istihdamının, erkeklerden yaklaşık 1/3 civarında daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Bu durum, kız çocukların gerek kent gerek kırda çalışma yaşamına daha erken atılmaya başladıklarının bir göstergesi olabileceği gibi, kız çocukların eğitimlerine devam edememelerinin bir sonucu da olabilir. Bu çağdaki kız ve erkeklerin okullaşma oranlarına bakıldığında, bulgular arasında bir tutarlılık görülmektedir

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk hakları, çocuk istihdamı, çırak eğitimi, meslek eğitimi

Öner, S.; Buğdaycı, R.; Kurt, Ö.; Toros, F.(2004); “Mersin Çıraklık Eğitim Merkezi Öğrencilerinde Depresyon Sıklığı ve Etkileyen Faktörler”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 18:36-41.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 38

Kapsam:

Çalışan ergenlerde depresyon yaygınlığının ve depresyonun risk faktörlerinin belirlenmesi amacıyla yapılmış bir araştırma, makale şeklinde sunulmuştur. Kesitsel tipte planlanan bu çalışmaya, 2002 yılı Mayıs ayında Mersin Çıraklık Eğitim Merkezi’ne devam eden 1152 çırak ergen katılmıştır. Veri toplamak için; çırakların kişisel, ailesel ve çalışma yaşamı özelliklerini sorgulayan bir anket ve Çocuklar İçin Beck Depresyon Ölçeği (ÇBDÖ) uygulanmıştır. Risk faktörlerinin belirlenmesinde Binary Lojistik Regresyon analizi kullanılmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Türkiye’de ve dünyada, çalışan çocuk ve ergenlerle ilgili çalışmalar çok kısıtlıdır. Çalışmaların azlığı, sonuçlarımızın karşılaştırılmasını da kısıtlamıştır. Az sayıdaki çalışmada ise, BLR analizinin kullanılmaması nedeniyle çalışmamızda etkileyen faktörler hem ki-kare hem de BLR ile araştırılmıştır. Bu konuda yapılacak geniş kapsamlı araştırmalar, bu alanda verilecek koruyucu sağlık hizmetlerinin planlanmasında yol gösterici olacaktır. Çıraklarda çalışma yaşamının depresyonu artıran bir faktör olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle

kısa vadede orta ve küçük ölçekli işletmelerin yoğun olduğu bölgelerde, sanayi sitelerinde ve ÇEM’lerinde sağlık, güvenlik ve psikolojik danışmanlık hizmeti veren merkezler ile sosyal tesislerin kurulması sağlanmalı, yerel özellikler ve problemler incelenerek, bölgesel çözümler geliştirilmelidir. Uzun vadede ise toplumun sosyal ve ekonomik güvenliği için çocuk işçiliği tamamen kaldırılmalıdır. Bu konuda devlet, işveren, kitle örgütleri, meslek kuruluşları ve aileler işbirliği yapmalıdırlar. (s.41)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklar, çırak eğitimi, depresyon, risk faktörleri, koruyucu sağlık hizmeti

Ocakçı, A; Berk, Z; Sala, G; “Kuaför Çırakları ve İş Riskleri”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:49, Mart-Nisan 2000.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 4

Kapsam:

Kuaför ve berber dalında çalışan çocukların çalışma risklerine karşı korunabilmeleri için, bu risklerin öncelikle belirlenmesi gerektiğinden yola çıkarak bir araştırma planlanmıştır. Araştırmanın evrenini, Zonguldak Çıraklık Eğitim Merkezinde bu dalda öğrenim gören 160 öğrenci oluşturmuştur. 13-18 yaş aralığında yer alan 103 çocuk, araştırmaya katılmayı kabul etmiştir. 32 sorudan oluşan anket formu, yüzyüze soru-yanıt şeklinde oluşturulmuştur. Makalenin ilerleyen bölümlerinde ise, bu araştırmanın sonucunda elde edilen bulgular incelenmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Kuaför etkinliklerinin deri ile doğrudan teması gerektirmesi ve el kesikleri gibi küçük kazaların sıkça yaşanması nedeni ile özellikle hepatit ve tetanoz aşıları ile bağışıklanma zorunluluğunun getirilmesi, çırakların çalışma yaşamında gerek hizmet verdikleri müşteri, gerekse iş arkadaşları tarafından kötü muamele görmemeleri ve diğer iletişim sorunları yaşamamaları için okul-usta ve veli iletişimine ve sürekliliğine önem verilmesi, bu merkezlerde düzenli ve sürekli sağlık eğitim programlarının planlanması, bu programlar içinde çıraklara cinsel eğitim verilerek isitismar olaylarına maruz kalmamaları için çırakların uyarılmaları önerilebilir. (s.10)

Bazı Anahtar Sözcükler:

kuaför çırakları, iş tehlikeleri, risk, çırak eğitimi, çocuklara cinsel taciz

Güler, E.Ç.(2001); “Çocuk İşgücü ve Eğitim” , (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri), DİE Yayınları, Ankara, s.67-99.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 9

Kapsam:

Makalede Türkiye’deki var olan çocuk işgücünün durumu ve eğitimle olan ilişkisinin incelenmesi yanında, ILO-IPEC ve T.C. Çalışma Bakanlığı kapsamında yürütülen ‘‘Çalışan Çocukların Eğitime Kazandırılması Projesi’’ çerçevesinde İzmir’de ayakkabı, oto-tamir ve konfeksiyon iş kollarında 150 çalışan çocuk ile yapılan araştırmanın sonuçlarına yer verilip, elde edilen bulguların çocuk işgücü ve eğitim ile ilgili bölümleri tartışılmaya çalışılmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Çocuğun tanımı ve toplumsal konumu, ülkeden ülkeye farklılık gösterebilse de evrensel olarak oluşturulan ölçütler bu konuda yol gösterici olmaktadır. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’de 18 yaşına kadar olan her insanın çocuk olarak kabul edilmesi, bu sözleşmeyi onaylayan ülkemizin de çocuğun yaşa bağlı tanımı konusundaki ölçütü kabul etmiş olmasını göstermektedir. (s.71)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak eğitimi, çocuk hakları, ILO-IPEC

Fişek, O.; Balcı, Y.; Fişek, A.G.2001); “Çocuk İsitismarı ve İhmalinin Bir Kaynağı Olarak Cinsiyet Rolleri Eşitsizliği”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı: 59, Kasım-Aralık.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Çocuk ihmali ve isitismarının kökeninde yatan toplumsal cinsiyet, eşitsizlikler göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Okuma-yazma oranı, işyerinde kadın-erkek oranı, sektörel olarak kadın-erkek oranı, kız-erkek çocuklarının çalışma nedenlerini oranları karşılaştırmalar yapılarak ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Yine yapılan araştırmalar, hem ailelerin hem çalışma yaşamında yıllanan kızların, evlenince çalışma yaşamından uzaklaşma eğiliminde olduklarını ortaya koymaktadır. Evlenince çalışmamak yalnız kızlara özgüdür. Bu tutuma erkeklerde raslanılmamaktadır. 25 yaşına kadar kadın çalışan oranı, erkek çalışan oranından fazla iken 25 yaşından sonra bu tersine dönmektedir. (s.4)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk istismarı, çırak eğitimi, çocuk emeği

Erder, S.(2005); “Çalışan Çocuklar: Çırak mı İşçi mi? ”, Tes-İş Dergisi, Haziran, s.38-44.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 11

Kapsam:

Makalede, iş yerinde çalışan çocuklarla ilgili, yaklaşık 10 yıl önce yapılmış olan bir alan araştırmasında gözlemlenen, bazı eğilimlerden söz edilecektir. Temsil edici olmaktan çok, ilişki arayıcı bir araştırma olan bu çalışmada, İstanbul’da çalışan çocukların konumları ile ilgili bazı gözlemler yapılmıştır. Bu alan araştırması 1993 yılında, İstanbul’da Ümraniye’de, küçük sanayi sitelerinde çalışan çocuklar ve işverenleriyle görüşmelere; bu bölgedeki çıraklık eğitim merkezi ve işyerinde çırak eğitim programı açmış olan, bazı iş yerlerinde yapılmış olan görüşme ve gözlemlere dayanmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

Çalışan çocuklar ile ilgili araştırma sırasında dikkatimizi çeken ilk nokta, çocukların yoksulluk derecesi, aileleriyle ilişkileri, köken, çalışma koşulları ve çalışma saikleri açısından homojen bir grup olmadığıydı. Benzeri şekilde Altıntaş’ın Ankara’da yaptığı araştırmada da, sokakta çalışan çocukların homojen bir grup olmadığı vurgulanıyor. Yine aynı şekilde araştırmalar, kız çocukların çalışma yaşamı serüvenleriyle erkeklerinki arasında, belirgin farklılıkların olduğunu ortaya çıkarıyor. (s.38)

Bazı Anahtar Sözcükler:

aile, çalışan çocuklar, çıraklar, çırak eğitimi, çalışma koşulları, çocuk işçilik nedenleri, kız çocuk emeği, yoksulluk

Ege, B.G.(2001); “Çalışan Çocuk Kimdir? ”, (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri), DİE Yayınları, Ankara.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 7

Kapsam:

Yaşıtları oyun oynarken, çocukluk yıllarını çocukça yaşarken, erken yaşta yetişkinlerin dünyasına, çalışma yaşamına adım atan çalışan çocukların sorunlarına çözüm bulabilmek için, öncelikle bu çocukları tanımakta sayısız yarar olacağı açıktır. Bu düşünceden yola çıkarak, ILO-IPEC programı çerçevesinde T.C. Çalışma Bakanlığı ile birlikte yürütülen proje içinde, İzmir’de gerçekleştirilen alan araştırmasının( Çalışan Çocukların Eğitime Kazandırılması Projesi, İzmir 2001) bulgularından hareketle bir kesit sunmak ve ‘‘çalışan çocuk kimdir?’’ sorusunun yanıtlarını aramak ve çalışan çocuğu tanıma çabası, bu bildirinin temel hedefini oluşturmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

Çocukların bir gün boyunca çalışmak zorunda oldukları saat sayısı, çocuk işçiliği probleminin vehametinin önemli bir göstergesidir. Kaçınılmaz olarak çocuklar, daha çok vakitlerini işte geçirmekte daha az zamanlarını öğrenme ve boş zaman etkinliklerine ayırabilmektedirler. Okul ve çalışmayı birlikte yürütme çabasında olanlar, belirli bir eşiğin üstünde çalışmanın, çocuğun öğrenme yeteneği üzerindeki olumsuz etkisi nedeniyle pek çok handikapla karşı karşıyadır. (s.63)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çalışma süresi, boş zaman, çırak eğitimi, ILO-IPEC

Demirbilek, S.; Demirbilek, T.(2001); “Çalışan Çocuklar Açısından Çıraklık Eğitiminin Önemi:İzmir Çıraklık Eğitim Merkezi’nde Öğrenim Gören Çıraklar Üzerine Bir Araştırma”, (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri), DİE Yayınları, Ankara, s. 321-337.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 19

Kapsam:

Makalede, çalışan çocuklar açısından çıraklık eğitiminin taşıdığı önem üzerinde durulmuş, daha sonra İzmir İl Çıraklık Eğitim Merkezi’nde sanayi sektörüyle ilgili bazı meslek dallarında öğrenim gören çıraklara uygulanan anket değerlendirilmiştir. 2-13 Nisan tarihleri arasında yapılan araştırma; yöneticiler, eğitimciler ve öğrencilerle yapılmış olan derinlemesine görüşmelere dayanmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

Söz konusu olumsuz şartlara rağmen, çıraklar ile ustaları arasındaki ilişkiler uyumludur. Çıraklar, işveren ve ustabaşlarından şikayetçi değillerdir. Sadece 19 çırak, kötü muameleye maruz kaldığını belirtmiştir. Çocuklar, ailelerinin değer yargıları doğrultusunda, evde-işyerinde-okulda uyumlu ve itaatkardır. Bunun nedeni, çırakların esasen kendi becerileri ve çabaları sonucu işi öğrenebilmeleri ve ailelerinden aldıkları eğitim ve terbiyeye bağlı olarak küçük işyerlerindeki çalışma, ahlak ve kültüre uygun bir davranış sergilemeleridir. (s.331)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak, çırak eğitimi, çalışma koşulları

Baş, K.(2004); “ Türkiye’de Çocuk İşgücünü Belirleyen Etkenler: Kişisel ve Ailevi Faktörler”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:22, Sayı:1.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Bu çalışma, Türkiye’de çocuk işgücünü belirleyen faktörleri saptamak amacıyla yapılmıştır. Özellikle, çocuk işgücü ile ebeveynlerin eğitim düzeyi, geliri ve diğer hanehalkı özellikleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Ampirik analiz, Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) tarafından 1999 yılında yapılan çocuk işgücü anketiyle elde edilen veriler esas alınarak yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, çocuğun yaşı, ebeveynlerin eğitim düzeyi, ailedeki çocuk sayısı, annenin istihdamı ve yerleşim yerinin (kır veya kent olması) çocuk işgücünü belirleyen önemli faktörler olduğu saptanmıştır.

Makaleden bir Alıntı: –

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak eğitimi, gelir düzeyi, çocuk işgücü anketi

Bakar, C; Maral, I; Aygün, R; “Ostim ve Ahievran Çıraklık Eğitim Merkezlerinde Eğitim Gören Çırakların Sosyo-Demografik Özellikleri, Çalışma Nedenleri ve İş Yaşamı ile İlgili Özellikleri”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 2004, 17:21-27

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 20

Kapsam:

Ankara İli’ndeki iki Mesleki Eğitim Merkezi’nde (MEM) eğitim gören çocukların sosyo-demografik özelliklerinin, çalışma nedenlerinin ve çalışma hayatı ile ilgili özeliklerin saptanması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma, 2002 Haziran ayında Ostim ve Ahi Evran MEM’de uygulanmıştır. 2575 çırak öğrenciden, 1434’ne(%55,7) ulaşılmıştır. Araştırmada, gözlem altında anket doldurma tekniği ile üç bölümden oluşan anket formu kullanılmış, birinci bölümde tanımlayıcı, ikinci bölümde aile ile ilgili ve üçüncü bölümde yapılan işle ilgili özellikler sorgulanmıştır. Veri toplama aşaması araştırma görevlisi ve intern doktorlar tarafından tamamlanmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Bu araştırma, 2002 Haziran tarihinde Ostim ve Ahievran Mesleki Eğitim Merkezi’nde(MEM) yapılmıştır. Araştırma öncesinde konu hakkında bilgi vermek amacıyla okul idarecileriyle görüşülmüş ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden yazılı izinler alınmıştır. Ostim MEM’de 44 meslek dalında 1176, Ahievran MEM’de ise 35 meslek dalında 1399 çırak, eğitim görmektedir. Çalışmada iki MEM’de eğitim gören tüm öğrencilere ulaşılması hedeflenmiş, 1434(%55,7) öğrenciye ulaşılmıştır. Araştırma tarihinin dönem sonunda olması nedeniyle devamsızlık problemi olduğundan, araştırmaya katılım düşük olmuştur.

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklar, çırak eğitimi, iş kazası, sosyo-demografik düzey

Abay, A.R.(2002); “Çırak Öğrencilerin Sorunları (Bostancı Çıraklık Eğitim Merkezi Örneği)”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:2.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Bostancı Çıraklık Eğitim Merkezi.’ne devam eden öğrencilerin sorunlarını belirleyip,

ulusal düzeydeki sorunları da dikkate alarak çözüm önerileri geliştirmektir.

Bu amaca yönelik olarak bazı sorulara da cevap aranmaktadır:

– Eğitim çağında oldukları halde, eğitimden kopmuş, çalışma hayatına katılmış ya da itilmiş

çocukların ve ailelerinin sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel durumları nasıldır?

– Eğitimden kopmuş olan çocukları tekrar eğitime tabi tutmak için 3308 sayılı yasa ile hayata

geçirmeye çalıştığımız çıraklık eğitimi, eğitim ihtiyacına cevap verebiliyor mu?

-v.b.

Makaleden bir Alıntı:

Araştırma bulgularının ışığında, genel olarak şu sonuçlara ulaşılmıştır:

a- Çırak öğrenciler meslek seçiminde genel olarak oto tamirciliğini seçmişlerdir.

b- ÇEM’e devam eden çırak öğrencilerin büyük çoğunluğu, 15 yaşın üzerinde ve ilkokul

mezunudurlar. Çırakların ilkokulu bitirme derecelerine baktığımızda, ilkokuldan

sonra okumamalarının sebebi başarısızlık değil, ilgisizlik ve ekonomiktir.

c- Öğrencilerin genel olarak ailelerinin eğitimi ilkokul düzeyinde; anneler büyük çoğunlukla ev hanımı; babalarının mesleği ise yoğunluklu olarak serbest meslektir. (s.19)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk emeği, çocuk istismarı, çıraklar, çırak eğitimi, sosyo-ekonomik düzey

Çalışmanın adı: Gender, Education and Child Labour in Turkey

Çalışmanın Türü: Araştırma –Değerlendirme Raporu (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.)

Çalışmanın Yazarı: Prof.Dr. Yakın Ertürk

Doç.Dr. Meltem Dayıoğlu

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2004, Cenevre

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı: 170

Amaç: Bu araştırma çalışmasında cinsiyet, eğitim ve çocuk emeği arasındaki

bağlar incelenmiş ve Türkiye’de yürütülen ve tamamlanmış olan

ILO-IPEC projeleri de göz önünde bulundurularak konuya yeni bir

perspektiften bakılmıştır. Çocukların çalışmalarını sadece ticari amaçla

piyasa bazlı düşününce ve para karşılığı yapılmayan ancak çouklarının

emeğinin kullanıldığı pek çok alan dışarıda bırakılmıştır. Özellikle

kız çocukların yaptıkları işler burada önem kazanmıştır. Okula

katılım oranları, eğitim süreleri de göz önünde bulundurulduğunda,

kızlar ve erkeklerin hem çalıştıkları alanlar hem de eğitimleri açısından

farklılıklar, ayrımlar göze çarpmıştır.

İçerik: İlk bölümde çocuk emeği kavramlarına değinilmiş ve Türkiye’de çocuk

emeği kısaca anlatılmış. 2. bölümde Türkiye’de yürütülen ILO-IPEC

projelerinin içeriği ve amaçları anlatılmış. 3. bölümde çocuk emeği

konusunda cinsiyet kavramı anlatılmış. 4. bölümde makro düzeyde

analizlere yer verilmiş ve kalkınma, insani kalkınma, demografik profil,

ekonomik çevre, gelir dağılımı, eğitim sistemi ve bölgesel-cinsel

farklılıklar ele alınmış. 5.bölümde çocukların okula katılımı

konusunda fırsatlar ve zorluklar incelenmiş. 6. bölümde ise istihdam

edilme ve okula katılım konularına bakılmış. 7. Bölüme sonuş

koyulmuş.

Yöntem: Bu çalışmada genel olarak kavramsal bir yaklaşım açısı benimsenmiş

ve bunu desteklemek için de 1994-1999 yıllarında DIE tarafından

yapılmış Hanehalkı İşgücü anketlerinden faydalanılmış. Bu çalışmada öncelikle işlerin çeşitliliği cinsiyete dayalı işgücü dağılımı kavramları ele alınmış. Bu cinsiyet perspektifinden sosyal-sektörel işgücü dağılımı ve buradan çocuk emeğinin bu cinsiyete dayalı işgücü dağılımı içinde nerede yer aldığına bakılmış. Bunun için tamamlaycı olarak mikro, meso ve makro seviyede analizlere başvurulmuş.

Alıntı: This boook began with the objective to examine the gender differntials

in child labour and educational attainment of children in Turkey. The

underlying motivation behind this endeavour was to contribute to

development of an integrated approach to gender, education and child

labour so that effective intervention strategies may be developed to

eradicate child labour while increasing the educational attainment of

boys and girls and to overcome existing gender disparities.

Anahtar kelimeler: çıraklar, cinsiyet ayrımı, çırak eğitimi, sosyo-ekonomik düzey, insani kalkınma

Çalışmanın adı: The CLM (Child Labour Monitoring) in İzmir.

Çalışmanın Türü: Araştırma –Değerlendirme Raporu (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.)

Çalışmanın Yazarı: Dr. Dilek Cindioğlu

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2003, Ankara

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı: 39

Amaç: 2000-2003 yılları arasında İzmir’de bazı seçilmiş sektörlerde, çocuk

işçiliğini önleme programı çerçevesinde kullanılmış olan yöntemin anlatılması.

İçerik: ILO-IPEC programı çerçevesinde İzmir’de yürütülmüş olan programın hedefleri, yöntemi ve sonuçları açıklanmıştır. Bu çerçevede araba tamir işlerinde, tekstil sektöründe ve ayakkabı imalat sektöründe çalışan 15 yaşın altındaki 5890 çocuk çalışma yaşamından uzaklaştırılmış ve gerekli eğitimi almaları için ilgili okullara kayedilmişlerdir.

Yöntem: Rapor olarak hazırlanmış olan bu yayında, İzmir’de 2000-2003 yılları arasında ilgili sektörlerde çocuk işçiliğini önleme programı çerçevesinde izlenen yol anlatılmıştır. Yapılan anketlerde sorulan sorular ve izlenen metod raporun en sonunda verilmiştir.

Alıntı: The formation of this type of colloborative working group on child labour enhanced the level of institutional support available and ensured that referrals were well-coordinated at an operational level. (s.15)

Anahtar kelimeler: çalışan çocuklar, çocuk işgücü anketi, çırak eğitimi

Zeytinoğlu, S.(1989); “Türkiye’de Çocuğun Durumu”, 1990’ların Çocuk Politikası Kongresi, DPT-UNICEF Yay., Ankara, s. 241-252

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 10

Kapsam:

Sunuşta, günümüz dünyasında hala yaşanmakta olan çocuk çalışması ve istismarı sorununa genel bir çerçeve çizildikten sonra, kavramların tanımlanmasına geçilmektedir. Çıraklık eğitiminin, çalışan çocukların korunması ile ilgili yasal düzenlemelerin etkinlik ve aksaklıklarına değinilen sunuşta son olarak çalışan çocukların sorunlarına etkili çözüm önerileri sunulmaktadır.

Sunuştan Bir Alıntı:

Günümüzde pek çok ülkede çalışan milyonlarca çocuk, ailedeki işbölümüne katılmaktan çok daha ciddi işgücü istismarı biçimleriyle karşılaşmaktadır. Endüstrileşme sürecinde geniş halk yığınlarının hazırlıksız olarak kırdan kente göçmeleri, kentlerde yoksul kitlelere yeterli geçim olanaklarının sağlanamaması ve etkili toplumsal hizmetlerin götürülememesi, çocukların aile dışındaki işgücüne artan oranlarda katılmalarıyla sonuçlanmıştır. Bu ise, aile korumasından da yoksun kalan, toplumsal haklarının bilincinde olmayan çocuk işgücünün, istismar edilme riskini giderek artırmıştır. (s.242)

Bazı Anahtar Sözcükler:

aile, çalışan çocuklar, çıraklık, çırak eğitimi, çocuk istismarı, göç

Sencer, Y.; Erbilgin, K.(1978); “Çıraklarımızın Sorunları: Bir Alan Araştırmasının Sonuçları”, 1. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi, 19-21 Ekim, İstanbul, s. 550-559.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 4

Kapsam:

İstanbul’un çeşitli kesimlerinde çalışan çırakların toplumsal özellikleri, çalışma ve yaşam koşulları incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda, Mart – Haziran 1978’de değişik işkollarından 319 çırakla görüşme yapılmıştır. Çalışmada ayrıca 2089 sayılı “Çırak, Kalfa ve Ustalık Yasası”nın uygulamaya yansıma ve geçerlilik kazanma derecesi de sınanmıştır. Rapor, elde edilen bulguların bir özeti olup, çıraklık konusundaki ilk çalışmadır.

Sunuştan Bir Alıntı:

İstanbul dışında doğmuş olan çırakların %80’i aşkın bir bölümünün de, bu kente 1965 sonrası, yani oldukça yakın bir dönemde göçmüş ailelerin çocukları olması, ayrıca dikkat çekicidir. Çok büyük bir çoğunlukla, göçe ailesiyle birlikte katıldığı anlaşılan çırağın, göç nedeni ise, %58’e varan bir oranda, “toprak yetersizliği – işsizlik – geçim sıkıntısı” olarak dile getirilmiştir. (s.553)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklık, çırak eğitimi, çalışma koşulları, çırak-kalfa-ustalık düzeni, göç

Özşahin, A.; M, Bostancı.; Zencir, M.(1999); “Denizli Vali Necati Bilican Çıraklık Eğitim Merkezi’nde Okuyan Çırakların Çalışma Yaşamına İlişkin Özellikleri”, Toplum ve Hekim, Ankara, Mart-Nisan, 14(2), s. 87-92

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 28

Kapsam:

Makaleye konu olan araştırma 1996-97 eğitim-öğretim yılında Denizli Vali Necati Bilican Çıraklık eğitim Merkezi’nde okuyan ve çalışan çocukların çalışma yaşamlarına ilişkin bilgileri içermektedir. Kesitsel ve tanımlayıcı bir çalışma olan araştırmanın evrenini, konu edilen merkezde eğitim gören “aday çırak” ya da “çırak” çocuklar oluşturmaktadır. Çocukların ve ailelerinin genel profili çıkarıldıktan sonra, çocukların çalışma koşulları hakkında elde edilen verilere yer verilmiştir. Makalede, öğrenim görmeleri gereken bir dönemde çalışan bu çocukların yasal sınırlamaları aşan koşullarda ve son derece düşük ücretlerle çalıştırıldıkları vurgulanmaktadır. Makale son olarak, araştırmanın ülkemizde yapılmış çalışmalardan pek çoğunda elde verilerden daha kötü sonuçlar ortaya koyduğuna dikkat çekmektedir.

Çalışmadan Bir Alıntı:

Çocukların yarıdan fazlası (%53,5) günde 9-12 saat, %28,4’ü ise 12 saatten fazla çalıştıklarını belirtmişlerdir. Yasal çalışma süresi olan günde 8 saat çalışan çocukların oranı ise sadece %18,1’dir. araştırma grubunun %69,2’si yaptıkları işi sevdiklerini, %27,2’si bazı yönlerini sevdiklerini belirtmişlerdir. Çocuklara iş yerinde ne tür işler yaptıkları sorulduğunda; toplam %66,6’sı sadece kendi mesleğiyle ilgili işler yaptıklarını, %29,7’si kendi işiyle birlikte bazen getir-götür işlerini de yaptıklarını, %3,7’si ise sadece getir-götür işlerini yaptıklarını belirtmişlerdir. Çocukların %58,1’i iş yerinde genellikle yıllık izin verilmediğini, %13,2’si yılda 8-15 gün yıllık izin kullandıklarını, %7,2’si ise yılda 7 gün ya da daha az yıllık izin kullandıklarını belirtmişlerdir. Yine araştırma grubumuzdaki çocukların %83,3’ü haftada 6 ya da 7 gün çalıştıklarını belirtmişlerdir. Haftada 5 gün çalışanların oranı ise sadece %22,5’tir. hafta sonu tatili olan çocukların da bir bölümü tatillerini ailelerine yardım ederek, yani ev işlerinde, tarlada ya da ailenin iş yerinde çalışarak geçirdiklerini belirtmişlerdir. (s.89)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklar, çırak eğitimi, çalışma koşulları, çalışma süresi

Mangır, M.; Aral, N.; Köksal, A.(1993 ); ”Çıraklık Eğitim Merkezine Devam Eden Çocukların Çalışma Nedenleri”, Kültür Gençlik Dergisi, Ocak-Nisan, Kültür Bakanlığı, Ankara, s. 43-45.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Siteler Çıraklık Eğitimi Merkezi’ne metal, döşeme ve mobilya işkollarında devam eden 60’ar çocuk basit rastlantısal örneklem yoluyla seçilmiştir. Çocukların çalışmasında, aileye ekonomik katkı, okuma olanağı bulamama vb. etkenler önde gelmekle birlikte temel sorun işsizlik ve buna bağlı yoksulluk olarak belirlenmiştir. Çocukların olumsuz çalışma koşullarından kurtulup, geleceğe güvenle bakabilen, zihinsel, duygusal, sosyal yönden gelişmiş bireyler olabilmeleri için tüm toplumun aktif katılımının gerekliliği vurgulanmaktadır.

Makaleden Bir Alıntı:

Ancak bütün bu nedenlerin temelinde işsizlik ve bunun sonucunda oluşan yoksulluk yatmaktadır. Bu nedenle her şeyden önce işsizliğin ve yoksulluğun önlenmesi konusunda çalışmalar yapılmalı, önlemler alınmalıdır. (s.45)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklık, çırak eğitimi, çalışma koşulları, işsizlik, yoksulluk

Fişek, A.G; (1998), “Çocuk Emeğinin Sona Erdirilmesi: Kız ve Erkek Çocuk Arasındaki Farklar”, Çalışma Ortamı, Ocak-Şubat, sayı 36, s. 2-4.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 3

Kapsam:

Makalede, kız ve erkek çocuk emeği arasındaki farklar temel olarak “çalışan çocukların ilk iş bulduklarındaki duygulanımlarının cinslere göre dağılımı”, “çocukların çalışma nedenleri konusunda ailenin yaklaşımı”, “çalışan kızların ileride kendi işini kurma beklentisinin yaşa göre dağılımı”, “çalışan çocukların (14-15 yaş) aldıkları ücretlerden eve aktardıklarının cinsiyete göre dağılımı” tabloları çerçevesinde sunulmuştur. Ayrıca işe başlarken çocukların görüşlerine başvurulup vurulmaması ve iş değiştirme gibi konulara da yer verilmiştir. Bu yazıda kullanılan veriler Fişek Enstitüsü tarafından Denizli’de 1996 sonbaharında yürütülen çalışmalar sırasında uygulanan anketlerden yararlanılarak elde edilmiştir. Bu konuyla ilgili evren olarak “Çıraklık Eğitim Merkezi”ne devam eden çocuklar alınmış; hepsiyle görüşülmüş ve sağlık muayeneleri yapılmıştır. Daha sonra eldeki anket formlarından kız çıraklara aynı yaş ve aynı kökendeki (kırsal, kentsel) erkek çıraklar sistematik örneklem alınarak seçilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Küçük “kız”için “işi işkenceye çeviren” ve “çalışmaktan caydıran” koşullar irdelenmelidir. Bunların başında, çalışma yaşamında zenginleştirirci bir psikolojik yaklaşım yerine, katı disiplinin yeğ tutulmasıdır. Bir diğeri, yaş ilerledikçe artan ve evlenmek istediği gençlerce de vurgulanan, geleneksel “çalışmaktan alıkoyucu” yaklaşımdır. Bir başka önemli etmen. Çalışma koşullarının ağırlığı ve sağlıksızlığı yanında, kızlara yönelik cinsel taciz olgularının varlığıdır. “İşyerinden atılabileceği” ya da “ailesi tarafından çekilebileceği” kaygılarıyla gizlenen ve böylece de gittikçe derinleşen bu işkence, çalışmayı bir yaşam boyu sürdürmenin olanaksızlığını küçük kıza düşündürmektedir. (s.4)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çalışan çocuklar, kız çocuk emeği, cinsiyet ayrımı, çırak eğitimi

Çolak, Ö.F.(1999); “Çocuk İşgücü ve Eğitim”, İşveren Dergisi, Cilt 37, Sayı 7, Nisan, Ankara.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 4

Kapsam:

Çocukların çalışmasının zorunlu ve zorunlu olmayan nedenlerini sıralayan çalışma, ülkemizdeki durumu DİE(Devlet İstatistik Enstitüsü) çocuk işgücü anketi verileri ışığında değerlendirmiştir. Çocuğun işgücü piyasası dışında tutulabilmesinin de kamu harcamalarında eğitimin payının artırılması ile gerçekleşebileceği vurgulanmıştır.

Makaleden Bir Alıntı:

Diğer yandan istihdam edilen 12-24 yaş grubu işgücünün %65’inin ilkokul, %11’inin ortaokul ve %16’sının lise veya dengi okul mezunu olduğu gözönüne alındığında, sekiz yıllık temel eğitim sisteminin ivedilikle oturtulmasının önemini bir kere daha göstermektedir. Çünkü beşeri sermayesi düşük işgücüne, iş yaratmanın sürekli olarak zorlaştığı üretim sisteminin etkinleşmesi, yaratılmaya çalışılan olumlu dönüşümü hızlandıracaktır. (s.13)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çalışan çocuklar, çırak eğitimi, çocuk işgücü anketi, çocuk işçilik nedenleri

Fişek, A.G.(1979); “Bir İnsan Hakkı Olarak Çocukların ve Gençlerin Korunması”, Okul Defteri, Temmuz, Sayı 3, s. 19-21.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Makale, hukuksal boyut ağırlıklıdır. Çocukların çalışma yaşamına girişlerinin nedenlerine yer verildikten sonra, çocukların çalıştırılmalarıyla ilgili sosyal politika tedbirlerinin gelişimine deyinilmiş, uluslararası uluslararası ve ulusal mevzuattaki düzenlemeler aktarılmıştır. Ayrıca Ankara-Siteler ve Sanayi Çarşısı’nda çıraklar ve genç işçiler üzerinde yapılan bir araştırmanın ve SSK’nin iş kazası ve meslek hastalıkları istatistiklerinin bazı bulgularına yer verilmektedir.

Makaleden bir Alıntı:

Çocuk ve gençleri, iş hukukunun koruyucu şemsiyesinden koparma yolu da ülkemizde bulunmuştur. Bu kesimin büyük bir bölümü, çırak olarak çalıştırılmaktadır. Bugün Türkiye’de, “Çıraklık ve Ustalık Yasası”nın iş hukuku mevzuatının içine girip girmediğini tartışan uygulayıcılar vardır. Yine bu yasa, “haftada en çok 8 saat eğitim yapması öngörülen” çırakları öğrenci olarak tanımlamaktadır. Çıraklık, kalfalık ve ustalık yasasının diğer bazı hükümleri de gözönüne alındığında, çırak kalfa ve ustaları korumak için değil, bunları çalıştıranları (veya eğitenleri !) korumak için çıkarıldığı izlenimini uyandırmaktadır. (s.20)

Bazı Anahtar Sözcükler:

ulusal mevzuat, çalışan çocuklar, çıraklar, çırak eğitimi, iş kazası, meslek hastalığı

Bayçın, S.; Kozcu A., Ş; Öncü, S.; Özgüle, A.; Şahbaz, H.; Şahbaz, T.(1998); “İzmir-Karşıyaka Gecekondu Mahallerindeki İlkokul 5. Sınıf Öğrencilerinin Bir İşte Çalışmış Olma ve Ortaokula Devam Etme Tutumları ve Gelecekteki Meslek Beklentileri”, Çalışma Ortamı, Kasım-Aralık, sayı 41, s. 17-19.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 6

Kapsam:

Araştırma, İzmir Çalışan Çocuklar Grubu’nca yürütülmekte olan ilkokul 5. sınıf öğrencilerinin velilerinin ÇEM (Çıraklık Eğitimi Merkezi) hakkında bilgilendirilmesi projesi öncesinde, Karşıyaka ilçesi gecekondu mahallerindeki ortaokula devam etmeme riski en yüksek olan öğrencilerin, hangi ilkokullara gittiklerinin belirlenmesi ve bunu etkileyen faktörlerin ortaya çıkarılması amacıyla yapılmıştır. Gümüşpala, Cumhuriyet, Örnekköy, Yamanlar ve Küçük Yamanlar Mahallerindeki 12 ilkokul ve ilköğretim okulunun 5. sınıflarında okuyan 1634 çocuk, araştırma evrenini oluşturmaktadır. %46,6’sı kız, %53,4’ü erkek olan bu öğrencilerin ilkokulda okurken para karşılığı bir işte çalışma ve ortaokula devam edip etmeme hakkındaki görüşleri ile bunları etkilemesi olası olan, cinsiyet ve yaşadığı bölge gibi bilgiler araştırılmıştır. Bulgular, yer yer “DİE Çocuk İstihdamı Anket Sonuçları”, A.G.Fişek’in “Çocuk İşçilerin Sağlık-Sosyal Sorunları Araştırması” ve Ş. Kozcu’nun “Çıraklarla İlgili Bir Ön Çalışma” bulgularıyla karşılaştırılmıştır. Makale, sonuç ve öneriler bölümü ile bitmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

11 yaşından küçük çocuk çalıştırmak yasalarımıza göre suç olmasına karşın ilkokulda okurken para karşılığında part-time çalışma oranı %21,7 bulunmuştur. Ekonomik sıkıntılar yasaların önüne geçmiştir. Bu çocukların ilkokul bitiminde daha yüksek oranda ve eğitimlerini keserek çalışmaya başlamaları beklenen sonuçtur. Nitekim çocukların %29,8’i ortaokula devam etmeyeceğini belirtmiş veya bu soruya “bilmiyorum” yanıtını vererek kararsızlığını ortaya koymuştur. Çocukların meslek tercihlerine bakıldığında, bu bölgedeki okullarda da ilk sıraları, üniversite eğitimi gerektiren mesleklerin aldığı görülmektedir. (s.19)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklar, çırak eğitimi, çocuk işgücü anketi, çocuk sağlığı

Aygün, T.(1998); “Çocukluk Kavramı ve Çağımızda Çocuk”, 3. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi, TTB Merkez Konseyi, Ekim, Ankara, s. 350-354.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 6

Kapsam:

Kongrenin ‘‘Çalışan Çocukların Sağlığı Oturumun’da’’ yer alan sunuş, kimi tarihçilere göre yok olma sürecini yaşayan çocukluk kavramını ve bu süreç içerisinde eski anlam ve içeriğinden uzaklaşmasını belirttikten sonra, değişen ekonomik ilişkiler içinde çocuğun özel kategorisi ile, çocuk işçiliği ve tahakkümün yeni biçimlerini ele almıştır.

Sunuştan Bir Alıntı:

Çalışan çocukların toplumsal yaşamda edindiği yer, sadece işverenlerin daha az ücretle işçi çalıştırıp daha fazla kar elde etme amacının çok ötesinde bir anlama sahiptir. Çalışan çocuklar, ucuz işgücü olmanın yanında, otoriteyi meşrulaştırmak gayretindeki tahakküme dayalı sosyal hayatın en alt basamağında yer alan, kimsenin yerinde olmak istemediği “lanetliler” kesimini oluşturmaktadır. Daha da kötüsü tamamıyla toplum dışına itilmiş sokak çocuklarının gün geçtikçe artan sayısı, bu lanetli kesimi büyütmekte, farkında olmadan yeni toplumsal bölünme ve hiyerarşiler üretmektedir. (s.353)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak eğitimi, çocuk gelişimi, ucuz işgücü

Aygün, R.; Akdur, R.(1978); “Ankara Siteler’deki Küçük İşyerlerinin Çalışma Koşulları ve İşçilere Ait Bazı Bilgilerin Belirlenmesi Araştırması”, 1. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi, 19-21 Ekim , İstanbul, s. 563-580.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 2

Kapsam:

Araştırma, Ankara Tabip Odası’nın işçi sağlığı ve sosyal sorunlarına yönelik yapmayı tasarladığı araştırmalara katkı amacıyla, Ankara Siteler semtinden rastgele seçilmiş 100 işyerinde gerçekleştirilmiştir. Emek yoğun üretimin bir uzantısı olarak, maliyetleri düşürmek kaygısıyla küçük yaşlarda ve ucuza insangücü kullanıldığının, yine çalışma koşulları açısından, işyerlerinin sağlıklı olmadıkları ve genellikle denetimsiz çalışıldığının gözlemlendiği çalışma, ilerideki araştırmalara temel oluşturacak bir durum saptamasıdır.

Sunuştan Bir Alıntı:

Araştırmaya katılan 835 işçiden 439’u ( %62,5 ) 18 yaş altındadır. Bu bulgu, bizim gözlemlerimizi doğrulamaktadır. Aynı mal üretimi yapan büyük işyerlerinde ise, 18 yaş altı işçi sayısının %9 civarında olduğu görülmüştür. (s.564)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, çırak eğitimi, çocuk gelişimi, işçi sağlığı iş güvenliği, ucuz işgücü

Aktaş, A.M.; Arıkan, Ç.; “Çırak Statüsünde Çalışan Gençlerin Sosyo-Demografik Özellikleri ve Yaptıkları İşe İlişkin Duyguları”, HÜ. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, Cilt 11, Sayı 1-2-3, s. 65-83.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 25

Kapsam:

Makaleye konu olan araştırmada, çalışan gençlerin iş ve çevre koşullarından kaynaklanabilecek sorunlar incelenmiştir. Bu bağlamda Siteler Çıraklık Eğitimi Merkezi’nde eğitim gören ve Siteler’de çırak statüsünde çalışan toplam 277 gencin, sosyo-demografik özellikleri, arkadaş ve iş ilişkileri ile ruhsal belirti gösterme düzeyleri incelenmiştir.

Makaleden Bir Alıntı:

Sağlıklı açık bir iletişim yoluyla, işyerinde ustayla olan sorunların düzeleceğine inananlar çoğunluktadır. Azınlıkta kalanlardan bir kısmı ise, çözümün işyeri değiştirmek olduğunu düşünmektedir. Düzelmesi yönünde çaba göstermek yerine işyeri değiştirmek gibi daha kökten bir çözüme yönelmektedirler. Kötü olan usta-çırak ilişkisinin düzelmesi için ustaların çırakları dövmemesini isteyenler ise sayıca çok azdır. (s.79)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çalışan çocuklar, çırak eğitimi, çalışma koşulları, usta-çırak ilişkisi, sosyo-demografik düzey

Çalışmanın Adı: ILO-IPEC Proje Raporu

Çalışmanın Türü: Proje Raporu (Çalışma, ILO-IPEC programı çerçevesinde yürütülmüştür)

Çalışmanın Yazarı: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı

Çalışmanın Sunuluş-

Basım Yılı ve Yeri: Mart 1996, Ankara

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 101

Amaç: İş Teftiş Kurulu proje ekiplerince gerçekleştirilmiş çalışmaları bir araya getirmek.

İçerik: Bu çalışma; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’na bağlı 8 Grup Başkanlığında, 8 sektörde (soğuk ve sıcak metal işleri; polyester atölyeleri, hizmet sektörü hazır giyim, ayakkabı imalatı, deri konfeksiyon imalatı, oto tamir ve bakım, oto kaporta ve boya) yürütülmüştür. 1994 yılında yapılan çalışmaya katılan Grup Başkanlıklarına İş Teftiş Malatya Grup Başkanlığında görevli İş Müfettişleri de dahil edilmiştir. Kitapta, her bir sektör şu başlıklar etrafında değerlendirilmiştir: Öncelikli riskleri belirlemek” bölümünde, “seçilen risk, riskin seçilme nedeni, riske bağlı olarak ele alınacak hedef grup, riski çözme ortamı, riske yönelik çalışmalarda kullanılması düşünülen eğitim ve iletişim araçları, çalışan çocuklar projesinin uygulanmasında karşılaşılan eğitsel ve iletişimsel sorunlar, belirtilmesi gereken diğer hususlar” yer almaktadır. “Saha çalışmaları -eğitim çalışmaları- eğitim ve iletişim araçlarının üretilmesi” bölümünde ise; “ulaşılan işyerlerine ait sayısal veriler, iletişim ve eğitim araçları ile ilgili olarak yapılan çalışmalar, saha çalışmaları, eğitim çalışmaları, yapılan çalışmaların değerlendirilmesi, öncelikli riskin son durumu, bu aşamada verilen sonucun yeterliliği, yetersizliklerin nedeni, doğru olmadığı düşünülen uygulamalar, elde edilen sonuca katkı sağlayacağı düşünülen yeni öneriler” yer almaktadır. “Saha çalışmaları-eğitim çalışmaları-öneriler” bölümünde; “riskin çözümü için yapılan çalışmalar, bu dönemde başlatılan yeni çalışmalar, çalışmanın sonuçları, öneriler” bölümleri yer almaktadır.

Yöntem: Bu çalışmada, bir kısmı 1994 yılındaki çalışmalara katılmış 39 İş kitlenin bilgilendirilmesi, duyarlılaştırılması ve eğitilmesi görevlerini, seçilmiş amaca uygun olarak, doğru hedef kitle, doğru yer ve zamanda, uygun yöntem ve araçları kullanarak gerçekleştirilebilmek amacıyla “iletişim ve eğitim teknikleri” ve eğitimlerde kullanacakları eğitim-iletişim araçları konusunda eğitilmişlerdir. Bu çalışmada, iş denetimi klasik yaklaşımdan çıkarılarak yeni yaklaşımlara yönelinmiştir. Uygulanan yöntem, üç aşamalıdır: Birinci aşama gözleme ve dinlemektir; ikinci aşama değerlendirmek ve anlamaktır; üçüncü aşama ise tutum ve davranış değişikliği için davranmak ve politika oluşturmaktır. Üçüncü aşama, ILO-IPEC ile birlikte yürütülen “İletişim ve Eğitim Teknikleri Projesi” kapsamında yapılmıştır.

Alıntı: İşverenler, işyerlerinde uygun bir havalandırmanın gerekliliğini, uygun kişisel koruyucular kullanmanın yararlarını, kaliteli malzemenin faydalarını, boya yapılan bölümün tecrit edilmesi gerektiğini fazla çalışmanın zararlarını kabul etmelerine karşın, maliyet hesaplarına girdiklerinde tutumları direnmeye dönüşmektedir. Bu nedenlerle, ekonomik güce dayanan konularda olanaklarını zorlayarak gereklilikleri yerine getirmeye çalışmaları, bunun için harekete geçmeleri, tutum ve davranış değişikliği oluşturmaları, uzunca bir süreç sorunu olup, bu süreç içinde aralıklarla eğitim çalışması yapılması gerekmektedir.(s.22)

Bazı Anahtar Sözcükler: çocuk emeği, risk, işçi sağlığı iş güvenliği, çırak eğitimi

Çalışmanın Adı: Mesleki Eğitim, Toplumsal Statü ve İş Riskleri Bakımından Çıraklık Eğitiminin Etkinliğini Tespit Araştırması

Çalışmanın Türü: Ön Hazırlık Raporu

Çalışmanın Yazarı: MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü

Çalışmanın Sunuluş-

Basım Yılı ve Yeri: Mayıs 1997, Ankara

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 35

Amaç: Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü ile ILO-IPEC işbirliğinde 35 il ve 47 ÇEM’nde yapılan araştırmanın verilerini sonuç raporu hazırlanması aşamasında düzenlenip, yorumlanması.

İçerik: Ön rapor, araştırma kapsamındaki bir dizi sorunun verileri ve değerlendirmelerini sunmaktadır.

Yöntem: Bulunduğu bölge ve çırak sayısı dikkate alınarak seçilen 35 ilde, 47 ÇEM ve 8 meslek alanındaki 38 meslek dalında eğitim gören 21.789 çırak öğrenci örneklemi oluşturmuştur. Pratik eğitim verilen 11.846 işyerindeki işveren ve ustalardan da bilgi toplanmıştır. Araştırmayı yürüten 633 öğretmenin de kendi gözlemleri ankete eklenmiştir.

Alıntı: Çırak öğrencilerin geçirdikleri kazaları tespit amacına yönelik soruya alınan cevaplara göre ankete katılan çırakların %49,5’inin hiç iş kazası geçirmemiş oldukları %30,6’sının doktora gitmeyi gerektirmeyen küçük ve önemsiz çizik-kesik vb. yaralanmalar geçirmiş oldukları, %25,9’unun ise ayakta tedavi gerektiren türde iş kazası geçirmiş olduğu tespit edilmiştir. Hastanede yataklı tedavi gerektiren iş kazası geçiren çırak sayısı ise %4 olarak tespit edilmiştir. (s.16)

Bazı Anahtar Sözcükler: çalışan çocuklar, çırak eğitimi, çalışma koşulları, iş kazası, suç

Çalışmanın Adı: Geleneksel Çıraklıktan Çocuk Emeğine: Bir Alan Araştırması

Çalışmanın Türü: Rapor

Çalışmanın Yazarı: Sema Erder – Kuvvet Lordoğlu

Çalışmanın Sunuluş-

Basım Yılı ve Yeri: 1993, İstanbul

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 223

Amaç: çocuk emeğini yaygın olarak kullanan bazı sektörlerdeki emeğin konumunu, gerek emek arzedenler gerekse emeği istihdam edenler yönünden incelemeyi hedeflemektedir.

İçerik: Birinci bölümde çocuk işçilik, İstanbul’da çocuk emeğinin konumu, çıraklık eğitimi ve ilgili merkezler gibi kavramların üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde işveren araştırması ile ilgili bulgulara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise çırak araştırması ile ilgili bulgulara yer verilmiştir. Dördüncü bölümde çırakların çalışma koşulları, beşinci bölümde çırakların konumlarını algılayışları, altıncı bölümde çırak kızlar, yedinci bölümde beklentiler, sekizinci bölümde özet bulgular ve sonuç yer almaktadır.

Yöntem: Araştırma esas olarak ümraniyede küçük sanayi işyerlerinde yoğun olarak çocuk çalıştıran metal, makine imalatı ve tekstil sektörlerinde yapılmış olan görüşme ve gözlemlere dayanmaktadır.

Alıntı: Sonuç olarak mevcut çıraklık sistemi, işveren, devlet ve çıraklar arasındaki ilişkileri düzenleyici bir sistemdir. Şu andaki işleyiş açısından tarafların üçü de sistemden hoşnut gözükmektedir. Ancak, bu durumun gerçekten işgücü piyasasına yeni giren ve gelecekte istihdam yapısının kaynağını oluşturacak çalışan çocukların hüner kazanmasına ve gelirlerini yükseltmeye ne ölçüde katkıda bulunduğu konusunda kuşku taşımaktayız. (s.183)

Bazı Anahtar Sözcükler: çıraklar, çocuk emeği, çırak eğitimi, ulusal mevzuat