Çalışmanın adı: Çocuk İşçilerin Sağlık-Sosyal Sorunları Araştırması

Çalışmanın Türü: Araştırma –Değerlendirme Raporu (Meawards tarafından desteklenmiştir)

Çalışmanın Yazarı: Dr. A.Gürhan Fişek

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Şubat 1986, Ankara

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 146

Amaç: Araştırmanın amacı, özellikle küçük işyerlerinde kümelenmiş olan çocuk işçilerin (Türk iş hukuku mevzuatına göre18 yaşını bitirmemiş olanların), sağlık-sosyal sorunlarını ve durumlarını ortaya çıkarmak ve yaşıtları olan öğrencilerle kıyaslamaktır.

İçerik: Giriş bölümünde çocuk işçilik konusu, dünyada ve ülkemizde tarihi bir perspektiften gözler önüne serilmiştir. Aynı bölümde ülkemizde çocuk işçilik konusunda yer alan yasal düzenlemelere değinilmiştir. İkinci bölümde araştırmanın yöntemi anlatılmıştır. Üçüncü bölümde ise bulgulara yer verilmiştir. Bu bulgular; deneklerin nitelikleri, çocukların çalışma yaşamı, beslenme ve sağlık durumları, arkadaşlıklar ve boş zaman etknlikleri, deneklerin geleceğe ilişkin tasarılarını ortaya koymaktadır. Dördüncü bölümde tartışma ve beşinci bölümde sonuç yer almaktadır.

Yöntem: Anket uygulanarak yapılmış kapsamlı bir alan araştırmasıdır. Çocuk işçilerin sağlık-sosyal sorunlarını ortaya koymak amacıyla yapılmış olan bu çalışmada, denekler 2 farklı kümden alınmıştır. Bu kümelerden ilki, öğrenim hayatından tamamen kopmuş full-time çalışan çocuklardır. Diğer küme ise kontrol grubu olarak seçilmiş olan, örgün eğitime devam eden çocuklardan oluşmuştur. İki farklı grubun öğrenim düzeyleri, çalışmaya katılma yaşı, çalışma nedeni, ilk ve son işleri, iş değiştirme nedenleri, çalışma koşulları ve iş sağlığı ve güvenliği bilgi düzeyleri, beslenme ve sağlık, arkadaşlar ve boş zaman etkinlikleri

ile ilgili veriler toplanmıştır. Karşılaştırma yapmak için çocuk işçi anket formu hazırlanmış ve uygulanmıştır. Ayrıca oluşturulan endeksler yoluyla karşılaştırmalar yapılmıştır.

Alıntı: Öncelikle her iki öğretim kurumu zincirinde, sağlık-sosyal örgütlenmelerin kurulması, varsa dahi etkinleştirilmesi gerekir. Bu etkinleştirme, çocukları yaşama ve çalışma çevreleri, umutları, arkadaşlıkları, boş zaman değerlendirmeleri vb ile bir bütün olarak gören bir sağlık anlayışını içermelidir. Böylece çocuğu ve onun mediko-sosyal sorunlarının çözümünü kendisine iş edinen örgütlenmeler ortaya çıkacaktır. (s.70)

Anahtar kelimeler: çalışan çocuklar, sağlık-sosyal sorunlar, ulusal mevzuat

Fişek, A.G.; “Çocuk İşçilerin Sağlık-Sosyal Sorunları Araştırması”, Çalışma Ortamı Dergisi, Mayıs, Sayı 8, s. 27-32.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 29

Kapsam:

Azgelişmiş ülkelerde büyük bir orana sahip olan tam zamanlı çalışan çocukların, önlerinde seçenek bulunmamasını çalışmalarının temel nedeni olarak alan makalede, çalışan çocukların özellikleri, küçük işyerlerindeki çocukların çalışma koşulları ve çalışan çocukların sağlık durumları ile ilgili bulgulara yer verilmektedir. Sonuç bölümünde, çocuk işçilere yönelik sosyal politikaların gözden geçirilip yeni modellerin hayata geçirilmesi gerekliliği vurgulanmaktadır. Çocukların da katılımı ile, çıraklık eğitim merkezlerini ve işyerlerini kavrayan sağlık-sosyal örgütlenmenin ortaya çıkarılması önerilmektedir.

Makaleden Bir Alıntı:

Çocukların gelecekle ilgili beklentileri ele alındığında; hem cinsiyet, hem öğrenim durumu, hem de köken bakımından farklı ve üzerinde düşünülmeye değer sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Kızlar, geleneksel yapının etkisiyle, çalışma yaşamından çekilmeyi tasarlamaktadırlar. Bu görüşün etkisi altında olanlar, araştırma kapsamındaki kız çalışanların %71,8’ini kaplamaktadır. Bu, onların gelecekteki yaşamlarını çok yakından etkilemektedir. Çünkü, nitelikli bir emeğe dönüşmek çabaları yoktur. Ama gözlemler, ekonomik zorunluluklar nedeniyle, ileri yaşlarda yeniden ve niteliksiz olarak çalışma yaşamına dönmek zorunda kaldıklarını ortaya koymaktadır. (s.29)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çocuk işçiler, işçi sağlığı iş güvenliği, beslenme, çocuk sağlığı, sağlık-sosyal sorunlar, çıraklar eğitimi

Fişek, A.G.(1996); “Çalışma Yaşamının Küçük Dev Adamları”, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, Nisan, cilt 5, sayı 4, s. 116-120.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 9

Kapsam:

Makale, ağırlıklı olarak A. Gürhan Fişek’in daha önce çalışan çocuklar konusunda yapmış olduğu araştırmalara dayanmaktadır. Türkiye’de toplumun, çocukların çalıştırılması konusundaki tutumu ve çalışan çocukların durumu üzerinde durulmuştur. Türkiye’de çalışan çocuklara olan vefa borcunun ödenebilmesi için eylem planları ve model önerileri kısmında ise, çalışan çocuklara sağlık-sosyal hizmet sunum modeli (Fişek Modeli) hakkında bilgi verilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Kanımızca, toplumun çıraklara vefa borcu vardır. Çünkü yaşıtları, kamu fonlarından yararlanarak bir yandan eğitimlerini sürdürür, öte yandan çocukluklarını yaşarken; okulu bırakmak zorunda kalıp da çalışma yaşamına katılan çocuklar, bir yandan üretime aktif olarak katılırken, öte yandan da çocuk kimliklerini yitirerek, erişkin bir role bürünmeye çalışmaktadırlar. O zaman üzerinde tartışılması gereken olgu, topluma bu vefa borcunu nasıl ödeteceğimiz konusudur. (s.116)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çalışan çocuklar, sosyal sorumluluk, Fişek Modeli, sağlık-sosyal sorunlar

Fişek, A.G.(1993); “Çocuklar Çiçektir… Ya Çıraklar?”, Çalışma Ortamı, Mayıs, sayı 8, s. 2-7.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 3

Kapsam:

Makalede, çocukların erken yaşlarda çalışma yaşamında yer almasının boyutları üzerinde durulmuş ve çocukların, çağdaş toplumun gerektirdiği koruyucu mekanizmalardan yoksun olarak çalıştıkları vurgulanmıştır. Çalışan çocuklara özgü sağlık (ve sosyal) sorunlarının; kümenin özgül sorunlarını gözeten tümelci bir sağlık hizmeti ağı içinde ve çözülebileceği ortaya koyulmuş, çırakların çalıştıkları ortamları daha sağlıklı ve güvenli kılmanın, toplumda devinim sağlayacak en uygun müdahale noktalarından bir olduğu savlanmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Bugün çocuk emeğinin yaygın olarak kullanıldığı toplumlarda, çocuklar, erişkinlerle yanyana çalışmakta ve aynı sorunları paylaşmaktadırlar. İşyerlerindeki karşılaşılan çeşitli etmenler, çocuklar kadar erişkin işçilerin de sağlığını bozmaktadır. Örneğin, üretim sırasında ortama çıkan hidroklorik asit, çocuğun olduğu gibi, erişkin işçinin de akciğerlerini zedelemektedir. Demek ki bu toplumlar, henüz, çocuklar için özgül risk oluşturan konulara eğilme fırsatına sahip değiller. O halde, çalışma yaşamındaki çocuğu korumaya yönelik her adım, aynı zamanda erişkin işçiler için de önemli yararlar sağlayabilecektir. (s.3)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çalışan çocuklar, çocuk sağlığı, sağlık-sosyal sorunlar

Baytemür, M.; Fişek, A.G.; Koçak, A.(1994); “13-15 Yaş Diliminde Sigara İçmeyi Etkileyen Etmenler Üzerine Bir Araştırma”, Çalışma Ortamı, Mayıs-Haziran, sayı 14, s. 33-38.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Makalede, Ankara’da Ostim Çıraklık Eğitimi Merkezi’nde, 13-15 yaş grubunda, 150 çocuğa uygulanan anketlere dayanan ve sigara alışkanlığını tesbit etmek üzere yapılan bir araştırmaya dayanmaktadır. Çalışan çocukların sağlık-sosyal durumunu belirlemek amacıyla yapılan araştırmadan yararlanılarak, anket uygulanan çocukların hazır bulunan sosyal kartlarından 10 bağımsız değişken seçilmiştir. Makalede, yaş-sigara içme oranı ilişkisi, yaş-sigara içme süresi ilişkisi, yaş-sigara içme sıklığı ilişkisi, sigara içme süresi ile sigara içme sıklığı arasındaki ilişki, köken-sigara içme ilişkisi, okul dışı zamanlarda çalışmanın sigara ile ilişkisi, gece dışarıda kalabilme ile sigara içme ilişkisi, en yakın arkadaşının çalışması ile sigara içme ilişkisi hakkındaki bulgulara yer verilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Araştırmamız, sanayi işyerlerinde çalışmakta olan ve 15 yaş altındaki çocukların, sigara kullanma alışkanlıklarının yaşa bağlı olarak giderek yükseldiğini ortaya koymaktadır. Bu, çalışan çocuklar için işyeri ortamında, ciddi bir sosyal risk bulunduğunu göstermektedir. Çünkü sigara içme, çocuklar tarafından bu konuda kabul edilen bir sosyal belirleyicidir. (s.37)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çalışan çocuklar, çıraklarda sigara alışkanlığı, sağlık-sosyal sorunlar