Çalışmanın adı: Türk İş Hukukunda Çocuk İşçi Kavramı ve Çocuk İşçinin Hakları

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Şebnem Kılınç

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2011,İstanbul(İstanbul Bilgi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Bilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı:  181

Amaç: Türk İş Hukukunda çocuk işçi kavramı ve çocuk işçinin hakları incelemek.

İçerik:

Birinci bölümde çocuk işçi, ikinci bölümde Türk İş hukukunda çocuk işçinin korunması gibi ana başlıkları ile çocuk işçi ve haklarına değinilmektedir.

Yöntem:

Litetarür tarama yöntemi kullanılmaktadır.

Alıntı:

Çocuklar açısından çalışmak demek, daha yeterli donanıma sahip olamadan bir yetişkin gibi hayat mücadelesi içine girmek demektir. Bu da kısa ve uzun vadede birçok olumsuz sonuç doğurmaktadır. Çocuk işçilerin işyerinde maruz kaldıkları şiddet ise bir hak ihlali olmakla beraber ayrı bir çalışma konusu olacak kadar geniş olduğu için tez kapsamında incelenmeyecektir. Diğer taraftan bir başka sorun, çalışma hayatının kayıt dışı sektörlerinde çalışan çocukların görünmez olmasıdır(s.2).

Anahtar kelimeler:

Çocuk işçilik, çocuk işçinin hakları, çıraklık.

Çalışmanın adı: Muğla ilinde oto yan sanayii’nde çırak olarak çalışan çocuk ve genç işçilerin çalışma koşulları ve iş sağlığı ve güvenliği bakımından değerlendirilmesi

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Yeliz Uslu

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri:2014,Muğla (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 153

Amaç:

İçerik:

Yöntem:

Alıntı:

Anahtar kelimeler:

Oto sanayii, çocuk emeği, çırak, çıraklık.

Çalışmanın adı:  Brezilya ve Türkiye’de çocuk işgücü

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: AYŞENUR ACAR

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2010,İstanbul(Galatasaray Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İktisat Bölümü / İktisat Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı: 107

Amaç:

Brezilya ve Türkiye’deki  çocuk işgücü sorunun profilini çizmek.

İçerik:

Brezilya ve Türkiye’den çocuk işgücü profilini ortaya koymakta ve bunu eğitim okul,okula yönelim gibi konularla birlikte incelemektedir.

Yöntem:

Literatür tarama yöntemi kullanılmaktadır.

Alıntı:

Türkiye için, çocuk işgücü adına özel bir bulgu bulunmaktadır. Çıraklık, çocuklarda ekonomik faaliyetlere erken yaşlarda başlamaya yol açmaktadır. Ayrıca, özellikle erken yaşlarda çalışmaya başlamak (özellikle erkek çocukları için) bir avantaj olarak görülebilmektedir. Çünkü, bu çocuklar yetişkinliklerinde çalışma hayatına daha kolay uyum sağlamaktadırlar. Sonuç olarak, iki mikro veriden (PNAD 2008 ve CLS 2006) elde edilen sonuçlar birleştirilebilir: Erkek çocukları çalışmaya daha meyillidir ve çocuk işçiliğinin tehlikeli formları ile meşgul olmaktadır. Çocuk işçiliği olgusu bölgesel farklılıklar göstermektedir ve kırsal alanlarda yaşayan çocuklar ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaya daha meyilli, kentsel alanlarda yaşayan çocuklar ise ücretli olarak çalışmaya meyillidir.

Anahtar kelimeler:

Türkiye’deki çocuk işgücü profili, çocuk emeği, eğitim, çıraklık.

Fişek,A.G.(2014); “ÇALIŞAN ÇOCUKLARIN DURUMU 2012”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:134, Mayıs-Haziran. s,12-15.

Yararlanılan Kaynak Sayısı:-

Kapsam:

2012 yılına ait verilere yer verilirken çalışan çocukların çalışma yaşamına girme nedenlerinden, çalışma yaşamındaki tehlikelere kadar çalışan çocuklara yönelik geniş kapsamlı bir makaledir.

Makaleden bir Alıntı:

Bazı Anahtar Sözcükler:

Çalışan çocuk, çocuk emeği, çıraklık.

(2012);”En İyi Uygulama Örneği:Çıraklar ve Yerel Yönetimler”Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:125,Kasım-Aralık.S,4-6.

Çalışmanın adı: İş Hukukunda Çocuk İşçi Çalıştırma

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Emine Berrin Turan

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: İstanbul, 2004 (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 162

Amaç: Çocuk işçi çalıştırmanın hukuki boyutunun incelenmesi.

İçerik: İlk bölümde, çocuk işçiliğin yasal dayanaklarını oluşturan mevzuat incelenmiştir. İkinci bölümde, çocuğun tanımı yapılarak çocuk işçi kavramı açıklanmaya çalışılmış ve bu kavramın çırak ve stajyerden farkı ortaya konularak bu konudaki temel kavramlar ele alınmıştır.

Yöntem: Literatür tarama yöntemi kullanılmıştır.

Alıntı: Çırak ile çocuk işçi arasındaki bir diğer fark da, çıraklık sözleşmesi 19 yaşa kadar ki süre için söz konusu olur, sonrasında taraflar arasındaki çıraklık sözleşmesi kural olarak biter fakat isitisna olarak, sözleşme süresi bitmeden 18 yaşını doldurmuş bir çırak ile daha önce kurulmuş olan çıraklık sözleşmesi, sözleşme süresi sonuna kadar devam eder. (s.95)

Anahtar kelimeler: çocuk işçiler, çıraklık, ulusal mevzuat

Çalışmanın adı: An Integrated Programme for The Elimination of Worst Forms of Child Labour in Furniture Sector in Three Selected Provinces: 2004-2006

Çalışmanın Türü: Time Bound Program (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.)

Çalışmanın Yazarı: Programı Çalışma Bakanlığı Yürütmüş ve yönetmiştir.

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Eylül, 2004 Ankara

Çalışmanın Dili: İngilizce

Sayfa Sayısı: 44

Amaç: Türkiye ILO-IPEC çerçevesinde 1992 yılında çocuk emeğini sona

erdirmek için çalışmaya başlamış olan 6 ülkeden biridir. Türkiye’de

bu konuda 1994 ve 1999 yıllarında DİE tarafından çocuk emeği

anketleri yapılmıştır. Bununla birlikte 2002 yılında Çocuk Emeğinin En

Kötü Biçimlerinin yok edilmesi için 2014 yılnda kadar sürecek

Time Bound Ulusal Program ve Stratejiler oluşturulmuştur. 1992

Yılından beri pek çok ILO-IPEC projesi uygulanmıştır. Bu projeler

Uygulanırken bakanlıklar, sivil toplum örgütleri, işçi- işveren

sendikaları, meslek odaları ortak çalışmalarda bulunmuşlardır.

Bu kapsamda 2004-2006 yılları arasında Ankara, İzmir ve Bursa’da

Mobilya üretim sitelerinde çalışan çocuklar hedeflenmiştir.

İçerik: Bu programın yürütülmesi çerçevesinde Bakanlığın görevleri

anlatılmıştır. Bu program çerçevesinde amaç 3 ilde mobilya sektöründe

çocuk işçiliği yok etmek olmuştur. Çocuk emeğinin varlığının en

önemli sebeplerinden biri fakirlik olduğu için çocukların ailelerine

yönelik çalışmalara da öncelik verilmiştir. Mobilya sektöründeki

çocuk emeğinin sona erdirilmesi ve konu ile ilgili tarafların

bilinçlendirilmesi hedeflenmiştir.

Yöntem: Diğer ILO-IPEC Time Bound çalışmalarında olduğu gibi 2 yıl

içerisinde spesifik bir sektörde ve bölgede çocuk emeğinin

sonlandırılması hedeflenmiştir. Bunun için Çalışma Bakanlığı İş

Teftiş Kurulu ve İş Müfettişleri çalışmanın yürütücüsü olmuştur.

Alıntı: Under the supportting the time-bound national policy and program

For the elimination of the worst forms of child labor project, the labour

İnspection board of the ministry of labour and social security has

Recently launched a baseline survey to assess the situation of working

children.

Anahtar kelimeler: çıraklık, mobilya imalat sektörü, yoksulluk

Çalışmanın adı: Çalışan Çocukların Eğitime Yönlendirilmesi İzmir Projesi Raporu

Çalışmanın Türü: Araştırma –Değerlendirme Raporu (Çalışma ILO-IPEC Programı

Kapsamında yürütülmüştür.)

Çalışmanın Yazarı: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: 2005, Ankara

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 215

Amaç: Bu proje ile kurumlar arası işbirliğini güçlendirerek, çalışan çocukların eğitime yönlendirilmesi, çocuk işçiliğinin seçilen sektörlerde en kötü

biçimlerinin sona erdirilmesi, işyerlerinin çalışma ortam ve koşullarının

iyileştirilmesi, aile yoksulluğunun azaltılarak çocukların çalışma

hayatına girmelerinin engellenmesi ve kamuoyu duyarlılığının arttırılması amaçlanmıştır.

İçerik: Birinci bölümde dünyada ve Türkiye’de çalışan çocukların durum saptaması yapılmıştır. İkinci bölümde projenin gerekçesi, amaçları ve işbirlikleri anlatılmıştır. Üçüncü bölümde İzmir’de çalışan çocukların eğitime yönlendirilmesi projesinde elde edilen veriler sunulmuştur. Dördüncü bölümde proje çerçevesinde gerçekleştirilen faaliyetler anlatılmıştır.

Yöntem: Bu çalışmada İzmir ilinde otomotiv sektörüne ait 1-6 no’lu sanayi siteleri, ışıkkent ayakkabıcılar sitesi ve manifatura tekstil konfeksiyon sitesinde ulaşılan 18 yaş ve altı 690 çalışan çocuk çalışma kapsamına alınmıştır.

Alıntı: Kamuoyunun duyarlılığının arttırılması yapılan faaliyetler ve alınan sonuçlar kamuoyu ile paylaşılmalıdır. Özellikle elde edilen başarılar, çocuklarda sağlanan gelişim ve olumlu değişim kamuoyunun dikkatini daha fazla çekecek ve bu olumlu çabalara katkı vermek isteyen kişi ve kurumlar harekete geçecektir. (s.193)

Anahtar kelimeler: çıraklık, ILO-IPEC, kamuoyu duyarlılığı, yoksulluk

Zeytinoğlu, S.(1989); “Türkiye’de Çocuğun Durumu”, 1990’ların Çocuk Politikası Kongresi, DPT-UNICEF Yay., Ankara, s. 241-252

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 10

Kapsam:

Sunuşta, günümüz dünyasında hala yaşanmakta olan çocuk çalışması ve istismarı sorununa genel bir çerçeve çizildikten sonra, kavramların tanımlanmasına geçilmektedir. Çıraklık eğitiminin, çalışan çocukların korunması ile ilgili yasal düzenlemelerin etkinlik ve aksaklıklarına değinilen sunuşta son olarak çalışan çocukların sorunlarına etkili çözüm önerileri sunulmaktadır.

Sunuştan Bir Alıntı:

Günümüzde pek çok ülkede çalışan milyonlarca çocuk, ailedeki işbölümüne katılmaktan çok daha ciddi işgücü istismarı biçimleriyle karşılaşmaktadır. Endüstrileşme sürecinde geniş halk yığınlarının hazırlıksız olarak kırdan kente göçmeleri, kentlerde yoksul kitlelere yeterli geçim olanaklarının sağlanamaması ve etkili toplumsal hizmetlerin götürülememesi, çocukların aile dışındaki işgücüne artan oranlarda katılmalarıyla sonuçlanmıştır. Bu ise, aile korumasından da yoksun kalan, toplumsal haklarının bilincinde olmayan çocuk işgücünün, istismar edilme riskini giderek artırmıştır. (s.242)

Bazı Anahtar Sözcükler:

aile, çalışan çocuklar, çıraklık, çırak eğitimi, çocuk istismarı, göç

Tezgider, G.(1979); “Çalışma Hayatında Çocuğun Durumu Üzerine”, Çalışma Dergisi, Ocak-Nisan, s. 57-66.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Makalede, çocukların neden ve nerelerde çalıştıklarına yer verilmiş; gelir dağılımındaki çarpıklığa dikkat çekilmiştir. Çalışan çocuklarla ilgili anayasal boyuta deyinildikten sonra, çalışan çocukların yoğun ve acımasız bir sömürü ile karşı karşıya oldukları ortaya koyulmuş, çalışan çocukların fiziksel ve ruhsal sağlıklarının ve ahlaki gelişimlerinin bozulduğu vurgulanmıştır. Ayrıca çalışan çocukların eğitimden uzak, sosyal güvencelerden yoksun oldukları konularına yer verilmiştir. Çıraklık statüsü sorgulanmış, “öğrencilik statüsü çıraklar için daha da yoğun bir sömürünün kapısını mı açmaktadır” sorusu yükseltilmiştir. Çalışan küçüklerin çıkarlarını savunmalarını engellemek üzere, sendikalaşmalarının önlendiği vurgulanmış, bu bağlamda “çıraklık statüsü”nün olumsuz etkisine değinilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Gerçekte, her geçen gün başta asgari yaş haddinin tespit edilmesi, iş saatlerinin kısaltılması, yaptırımların etkinliğinin sağlanması olmak üzere yeniden düzenleme gereğini duyuran bu yetersiz yasa hükümleri dahi uygulanmamaktadır. Öyle ki, ülkemizde belki de en fazla çiğnenen yasa hükümleri çalışan çocukları koruyucu hükümlerdir denebilir. Örneğin çocuklar sekiz saatin dahi üzerinde çalıştırılmakta, sağlık muayeneleri hemen hiç gerçekleşmemektedir. Bu aykırılıklar çoğu zaman izlenmemekte, yaptırımsız kalmaktadır. Kaldı ki, yaptırım uygulansa da değişecek bir şey yoktur. Yasalara aykırılık halinde işverenin ödeyeceği ceza 1500 liradır. Çocuklarımızın sağlığı bu kadar ucuzdur. (s.62)

Bazı Anahtar Sözcükler:

asgari yaş, çıraklık, çocuk gelişimi, çocuk sağlığı, çocuk işçilik nedenleri, ulusal mevzuat, sendikalar, sosyal güvenlik

Sencer, Y.; Erbilgin, K.(1978); “Çıraklarımızın Sorunları: Bir Alan Araştırmasının Sonuçları”, 1. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi, 19-21 Ekim, İstanbul, s. 550-559.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 4

Kapsam:

İstanbul’un çeşitli kesimlerinde çalışan çırakların toplumsal özellikleri, çalışma ve yaşam koşulları incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda, Mart – Haziran 1978’de değişik işkollarından 319 çırakla görüşme yapılmıştır. Çalışmada ayrıca 2089 sayılı “Çırak, Kalfa ve Ustalık Yasası”nın uygulamaya yansıma ve geçerlilik kazanma derecesi de sınanmıştır. Rapor, elde edilen bulguların bir özeti olup, çıraklık konusundaki ilk çalışmadır.

Sunuştan Bir Alıntı:

İstanbul dışında doğmuş olan çırakların %80’i aşkın bir bölümünün de, bu kente 1965 sonrası, yani oldukça yakın bir dönemde göçmüş ailelerin çocukları olması, ayrıca dikkat çekicidir. Çok büyük bir çoğunlukla, göçe ailesiyle birlikte katıldığı anlaşılan çırağın, göç nedeni ise, %58’e varan bir oranda, “toprak yetersizliği – işsizlik – geçim sıkıntısı” olarak dile getirilmiştir. (s.553)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklık, çırak eğitimi, çalışma koşulları, çırak-kalfa-ustalık düzeni, göç

Öke, M. K.(1979); “Ankara’da Çırakların Çalışma Koşulları Üzerinde Toplum bilimsel Araştırma”, Çalışma Dergisi, Ocak-Nisan, s. 37-56.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Makale, Ankara’nın Sanayi Çarşısı’nda ve Siteler’de bulunan 15 işyerinde 40 çırak ve genç işçi üzerinde uygulanan anket çalışması bulgularına ve Çırak-Der Ankara Şube Başkanı ile yapılan ve olduğu gibi aktarılan sınırlı bir görüşmeye dayanmaktadır. Anket formunda 41 tane soru yer almaktadır ve deneklerin yaşlarına, önce çalıştığı işyerlerine, işyerindeki kıdemlerine, sosyal güvencelerine, ne denli üretimin içinde olduklarına, günlük iş sürelerine, ücretlerine, tatil ve bayramlarda çalışma durumlarına, yıllık izin kullanmalarına, mesleksel sağlık ve güvenliğe, Çalışma Bakanlığı müfettişleriyle aradaki mesafeye, çalışmaya başlama nedenlerine, okul ile bağlarına, eğitim durumlarına, bir gün içinde ne kadar dinlenebildiklerine, kardeş sayılarına ve baba mesleklerine vb. ilişkin sorular sorulmuştur. Ayrıca kısaca hukuksal boyuta da değinilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Anket bulguları açıkça, eylemli olarak üretim sürecinin içinde olduklarını gösterirken, çıraklar nasıl bir zorlama getirilirse getirilsin öğrenci değildir ve olamazlar. Bunlar kalifiye olmayan genç emekçilerdir ve yaşlarının küçüklüğü dışında ergin işçilerden hiçbir farkları yoktur. Bu nedenle, bu kimselerin sosyal yararlandırılmaları, iş yasası kapsamına alınarak koruyucu hükümlerden yararlandırılmaları zorunludur. Türkiye’de sanayi çıraklığı diye bir kavram kabul edilemez, bunun kabul edilmesi yukarıdaki bulgularda görüldüğü gibi genç emekçilerin işverenler tarafından sömürülmelerinin legalize edilmesi, hukuka dayandırılması demektir. Bu nedenle bu kavram tümüyle reddedilerek literatürden çıkarılmalıdır. Çıkarılmalıdır çünkü bu yapı içinde hangi yasal düzenleme getirilirse getirilsin ıslahı olanaksızdır. (s.44-45)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklık, çalışma koşulları, işçi sağlığı iş güvenliği, iş kazası, toplumbilim

Mangır, M.; Aral, N.; Köksal, A.(1993 ); ”Çıraklık Eğitim Merkezine Devam Eden Çocukların Çalışma Nedenleri”, Kültür Gençlik Dergisi, Ocak-Nisan, Kültür Bakanlığı, Ankara, s. 43-45.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Siteler Çıraklık Eğitimi Merkezi’ne metal, döşeme ve mobilya işkollarında devam eden 60’ar çocuk basit rastlantısal örneklem yoluyla seçilmiştir. Çocukların çalışmasında, aileye ekonomik katkı, okuma olanağı bulamama vb. etkenler önde gelmekle birlikte temel sorun işsizlik ve buna bağlı yoksulluk olarak belirlenmiştir. Çocukların olumsuz çalışma koşullarından kurtulup, geleceğe güvenle bakabilen, zihinsel, duygusal, sosyal yönden gelişmiş bireyler olabilmeleri için tüm toplumun aktif katılımının gerekliliği vurgulanmaktadır.

Makaleden Bir Alıntı:

Ancak bütün bu nedenlerin temelinde işsizlik ve bunun sonucunda oluşan yoksulluk yatmaktadır. Bu nedenle her şeyden önce işsizliğin ve yoksulluğun önlenmesi konusunda çalışmalar yapılmalı, önlemler alınmalıdır. (s.45)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çıraklık, çırak eğitimi, çalışma koşulları, işsizlik, yoksulluk