Çalışmanın adı: Çocuğunu Çalıştıran ve Çalıştırmayan Annelerin Çocuk İşçiliği ve Eğitime İlişkin Tutumları Yönünden Karşılaştırılması

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Senem Özdemir

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2002 (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 82

Amaç: Çocuğunu çalıştıran ve çalıştırmayan annelerin, çocukların çalıştırılması ve eğitime ilişkin tutumlarının belirlenmesi ve bu tutumların çocuğunu çalıştırmamaya bağlı olarak farklılık gösterip göstermediğinin araştırılması.

İçerik: İlk bölümde konu ile ilgili genel kavramlar tartışılmıştır. İkinci bölümde çalışmanın yönemi anlatılmıştır. Üçüncü bölümde bulgular verilmiş ve dördüncü bölüm, tartışmaya ayrılmıştır.

Yöntem: Araştırma örmeklemini, Yalova’da ikamet eden farklı eğitim ve sosyo-ekonomik düzeylere sahip anneler oluşturmaktadır. Araştırmaya 150 anne(75 çocoğunu çalıştıran, 75 çocuğunu çalıştırmayan) katılmıştır. Veri toplama aracı olarak, Çiğdem Kağıtçıbaşı’nın ‘‘çocuğun değeri’’ araştırmasında kullandığı çocuklar hakkında anket ve araştırmacı tarafından hazırlanan çocukların çalıştırılması ve eğitime ilişkin tutum ölçeği uygulanmıştır. Yaş ve eğitim durumu, demografik bilgiler kullanılan diğer veri toplama araçlarına eklenerek uygulanmıştır.

Alıntı: Çocuğunu çalıştıran annelerin çoğunluğunun okuma-yazma bilmiyor oluşları, onların yüksek bilinç düzeyine de sahip olmamalarını getirmektedir. Okuma-yazma ve hatta türkçe bilmemeleri, onların kendilerini geliştirme olanaklarını da en aza indirgemektedir. (s.50)

Anahtar kelimeler: aile, çocuk işçiler, çırak eğitimi, çocuğa verilen değer

Çalışmanın adı: Sokakta Çalışan Çocuklar, Aileleri ve Çocuk Hakları: Ankara’da Bir Araştırma

Çalışmanın Türü: Yüksek Lisans Tezi

Çalışmanın Yazarı: Tülin Kuşgözoğlu

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Ankara, 2005 (TODAİE Kamu Yönetimi Programı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 277

Amaç: Sokakta çalışan çocukların aileleri ile onlardan bilgi/veri toplama

yoluyla, sorunun temelinde yer alan çocuk-aile-toplum üçgeninin, aile boyutu incelnmeye çalışılmıştır. Araştırmada, sokakta çalışan çocukların ailelerinin, en genel anlamıyla profili belirlenmeye çalışılmış ve onların çocuk hakları konusundaki görüş, bilgi ve uygulama düzeyleri hakkında bazı verilere ulaşılmıştır.

İçerik: Birinci bölümde, sokakta çalışan çocuklar ile ilgili tanımlar ve kavramlar açıklanmıştır. İkinci bölümde, sokakta çalışan çocuk sorununa çocuk hakları boyutundan bakılmıştır. Üçüncü bölümde ise, Ankara ‘da yapılan alan araştırmasına yer verilmiştir.

Yöntem: Ankara’da yaşayan ve çocukları sokakta çalışan 55 aile ile görüşülmüştür. Veriler, araştırmacı tarafından hazırlanan görüşme formları aracılığıyla, bireysel görüşmeler yapılarak toplanmıştır. Araştırmada görüşme yapılan aileler, SHÇEK Ankara İli Sosyal Hizmetler Müdürlüğü’ne bağlı olarak çalışmalarını sürdüren, Ulus ve Fatma Üçer Çocuk ve Gençlik Merkezleri ile Altındağ Toplum Merkezi tarafından daha önce alanda yapılan çalışmalar sırasında, çocuğunun sokakta çalıştığı tespit edilen aileler arasından, tesadüfi örneklem yoluyla seçilmiştir.

Alıntı: En genel anlamıyla yoksulluk ve çocuk işçiliğinin bir türevi gibi görünen ‘‘sokakta çalışan çocuklar’’ olgusu, çocuk hakları ihlallerinin neredeyse tamamını içinde barındırır. Özellikle son yıllarda, uluslararası kuruluşlarca öncelikli olarak ele alınan bu olgu, neredeyse çocuk işçiliğinin önüne geçmektedir. (s.147)

Anahtar kelimeler: sokakta çalışan çocuklar, çocuk hakları, aile, yoksulluk

Çalışmanın adı: Çocuk İşçiliği İçin Risk Faktörlerinin Belirlenmesi; Çocuk işçi ve Okuyan Öğrencilerin Sağlık Durumlarının Karşılaştırılması

Çalışmanın Türü: Uzmanlık Tezi

Çalışmanın Yazarı: Dr. Binali Çatak

Çalışmanın Sunuluş,

Basım yılı ve Yeri: Denizli, 2006 (Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı)

Çalışmanın Dili: Türkçe

Sayfa Sayısı: 102

Amaç: Ailenin sosyal statüsü ve bazı sosyo-demografik özelliklerinin çocuk

işçiliği üzerine olan etkisini değerlendirmek ve çalışan çocuklarla okuyan çocukların sağlık durumlarını karşılaştırmak.

İçerik: İlk bölümde konuya giriş yapılmıştır. İkinci bölümde, çocuk ve çocuk işçilik kavramları açıklanmış ve yasal çerçeve ortaya konmuştur. Üçüncü bölümde, araştırmanın yöntemi anlatılmış ve dördüncü bölümde bulgular ortaya konmuştur.

Yöntem: Çocuk işçilik üzerine etkili faktörlerin araştırıldığı çalışmada, olgu-kontrol yöntemi kullanılmıştır. Vali Necati Bilican Mesleki Eğitim Merkezi’nde eğitim gören ‘‘18 ve altı yaş çocuk işçiler olgu grubu’’; örgün eğitim veren liselerde eğitim gören ‘‘18 ve altı yaş okuyan öğrenciler’’ ise kontrol grubu olarak alınmıştır.

Alıntı: Ailenin sosyal statüsü ile çocuk işçilik arasındaki ilişki, bu çalışmanın temel bulgularından birini oluşturmaktadır. Yapılan bir çalışmada babanın çalışmamasının çocuk işçiliğini 3 kat arttırdığı bildirilmiştir. Çalışmamızda ise bu durumun daha dramatik olarak arttığı gözlenmiş ve çocuk işçilerde babanın işsiz olması 13,4 kat daha fazla bulunmuştur.

Anahtar kelimeler: aile, çocuk emeği, çırak eğitimi, yoksulluk, çocuk sağlığı, sosyo-demografik düzey, sosyal statü

Subaşı, M., Kubilay, G.(2003); “Sokakta Yaşayan/Çalışan Çocukların Aile ve Yaşadıkları Konutların Özellikleri”, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 5:2, Ankara, Aralık.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 35

Kapsam:

Araştırma, sokakta yaşayan/çalışan çocukların aile ve yaşadıkları konutun özelliklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı bir araştırmadır. Veriler, araştırmacı tarafından oluşturulan anket formu kullanılarak, örneklem grubuna giren aileler ile yüz yüze görüşme yoluyla Temmuz-Kasım 2000 tarihleri arasında toplanmıştır. Araştırmanın evrenini, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’na bağlı Ulus Çocuk ve Gençlik Merkezi’ne kayıtlı 280 sokakta çalışan çocuk ile Ankara Valiliği Çocuk Eğitim ve Tedavi Merkezi’ne kayıtlı 7-14 yaş grubundaki sokakta yaşayan 20 çocuğun ailesi oluşturmaktadır. Örneklemini ise, Temmuz–Kasım ayları arasında ulaşılan 49 çocuğun 30 ailesi oluşturmaktadır. Elde edilen veriler, sayı ve yüzdelik olarak değerlendirilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Büyük kentlerde hızlı nüfus artışı, plansız kentleşme, göç, yoksulluk, artan enflasyon, işsizlik, kötü koşullarda barınma, aile içi şiddet, aile bütünlüğünün bozulması ve ailenin toplumsal desteğini kaybetmesi gibi durumlar aileyi ve tüm aile bireylerinin yaşamını olumsuz olarak etkilemektedir. Bu faktörlere ek olarak, ailedeki alkol ve madde bağımlılığı, babanın evi terketmesi, ebeveynlerin başka kişilerle evliliği, gelir getiren kişinin yokluğu, macera arama, fiziksel istismar, cinsel taciz ve tecavüze uğramış olma, eğitim düzeyinin düşük olması, eğitim kurumlarının yetersizliği, toplumun geleneksel tutumları gibi durumlar tüm aile bireyleri içinde şüphesiz en fazla çocukları etkilemektedir. Bu faktörler çocukların aile ortamından uzaklaşmasına ve suç işleme potansiyelini arttırıcı bir ortam olan sokağa sürüklenmesine neden olmaktadır.

Bazı Anahtar Sözcükler:

sokakta yaşayan çocuklar, sokakta çalışan çocuklar, aile, konut özellikleri, madde bağımlılığı, göç, yoksulluk

Peker, M.(2000); “Çocuk İstihdamı Üzerine Bir Deneme”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:53, Kasım-Aralık.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: –

Kapsam:

Çocuk emeği konusu, ilk paragraflarda nüfusbilim açısından ortaya konmuştur. İki kavramsal yaklaşım olan, kaynak aktarımı ve büyük dönüşüm noktası anlatılmıştır. Daha sonra ülkemizde göç olgusundan da sözedilerek çocuk işgücünün nedenleri irdelenmiştir. Kırsal kesimden kentlere yaşanan göçlerin de etkisi anlatılmıştır.

Makaleden bir Alıntı:

Bu kavramlar ile bir sınıflandırmaya gidildiğinde, herhangi bir toplumda, tüm ailelerin aynı form içinde olabileceğini söylemek güçtür. Başka bir anlatımla, aynı toplum içinde iki form içinde olan ailelerde olabilir. Dahası iki form arasında geçişi temsil eden, ara kuşak (hem çocuklarına hem de anne-babasına kaynak aktaran) formları da olabilir. Önemli olan nokta, ailelerin çoğunluğunun nerede olduğu ve bunların değişme süreci içindeki davranış kalıplarıdır. (s.2)

Bazı Anahtar Sözcükler:

aile, çocuk istihdamı, nüfusbilim

Erder, S.(2005); “Çalışan Çocuklar: Çırak mı İşçi mi? ”, Tes-İş Dergisi, Haziran, s.38-44.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 11

Kapsam:

Makalede, iş yerinde çalışan çocuklarla ilgili, yaklaşık 10 yıl önce yapılmış olan bir alan araştırmasında gözlemlenen, bazı eğilimlerden söz edilecektir. Temsil edici olmaktan çok, ilişki arayıcı bir araştırma olan bu çalışmada, İstanbul’da çalışan çocukların konumları ile ilgili bazı gözlemler yapılmıştır. Bu alan araştırması 1993 yılında, İstanbul’da Ümraniye’de, küçük sanayi sitelerinde çalışan çocuklar ve işverenleriyle görüşmelere; bu bölgedeki çıraklık eğitim merkezi ve işyerinde çırak eğitim programı açmış olan, bazı iş yerlerinde yapılmış olan görüşme ve gözlemlere dayanmaktadır.

Makaleden bir Alıntı:

Çalışan çocuklar ile ilgili araştırma sırasında dikkatimizi çeken ilk nokta, çocukların yoksulluk derecesi, aileleriyle ilişkileri, köken, çalışma koşulları ve çalışma saikleri açısından homojen bir grup olmadığıydı. Benzeri şekilde Altıntaş’ın Ankara’da yaptığı araştırmada da, sokakta çalışan çocukların homojen bir grup olmadığı vurgulanıyor. Yine aynı şekilde araştırmalar, kız çocukların çalışma yaşamı serüvenleriyle erkeklerinki arasında, belirgin farklılıkların olduğunu ortaya çıkarıyor. (s.38)

Bazı Anahtar Sözcükler:

aile, çalışan çocuklar, çıraklar, çırak eğitimi, çalışma koşulları, çocuk işçilik nedenleri, kız çocuk emeği, yoksulluk

Başargan, H.N.(2001); “Kümbül,B Çalışan Çocuklar Sorununa Aileler Açısından Bir Bakış”, (İçinde: Türkiye’de Çalışan Çocuklar Semineri ), DİE Yayınları, Ankara, s.137-161.

Yararlanılan Kaynak Sayısı:

Kapsam:

Çalışan çocuk sorununa, değişik sosyo-ekonomik yapıya, farklı kültürlere, farklı eğitim durumlarına sahip toplumların farklı yaklaşabileceğinden hareketle, ilk önce çocuk tanımı yapılarak çocuk algılanışının ne şekilde gerçekleşebileceğinden bahsedilmiştir. Çocuğun değeri konusunda ayrıntılı bir şekilde bilgi verildikten sonra çalışan çocuk tanımından başlanarak, çocukların neden çalışmak zorunda kaldıkları ve hangi faktörlerin onları çalışma hayatına ittiğinden söz edilerek, çalışma olgusunun çocuğun psikososyal gelişimi üzerinde yarattığı olumsuz ruhsal etkiler irdelenmiştir. Son olarak, ailenin çocuğu çalışması konusunda önemli bir belirleyici etken olmasından hareketle, İzmir ilinde ILO-IPEC projesi dahilinde yapılmış olan bir çalışmadan çalışan çocukların ailelerine yapılmış anketten bazı önemli sonuçlar değerlendirmeye sunulmuştur.

Makaleden bir Alıntı:

Aries, çocukluğu bu şekilde algılanmasını çocuğu yetişkin dünyasına tam olarak katılmasına bağlamıştır ve bu da dolaylı olarak aile ve toplumun o zaman ki doğasından kaynaklanmaktadır. Ortaçağdaki toplum hayatı, çok yoğun yaşanan bir hayat olarak göze çarpmaktaydı. (s.71)

Bazı Anahtar Sözcükler:

çalışan çocuklar, çocuğa verilen değer, aile, ILO-IPEC, sosyo-ekonomik düzey

Balcı, Y.G.(2002); “Çocuk İstismarında Farklı Bir Boyut: Çalışan Çocuklarda Cinsiyet Ayrımcılığı ”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:61, Mart-Nisan.

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 14

Kapsam:

Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (DİE) 1999 yılında yaptığı Çocu İşgücü Anketi verileri kullanılarak, çocuk işçiliğine cinsiyet açısından yaklaşılmıştır. Eldeki resmi veriler kullanılarak kız ve erkek çocukların çalışma yaşamına katılma oranları üzerinde durulmuş ve yaş ilerledikçe bu oranların nasıl değiştiği gözler önüne serilmiştir.

Makaleden bir Alıntı:

Sonuç olarak, 1999 Çocuk işgücü Anketi incelendiğinde saptanan bu bulgular ışığında, çocukların çalışması yanısıra çocuğun cinsiyetinin de bir istismar kaynağı olduğu açıkça görülmektedir. Bu isitismarın etkileri ise uzun dönemde ortaya çıkmaktadır. Kız çocuklarının kültürel ve sosyo-ekonomik nedenlerle, toplumun belirlediği role uygun, aileye ve kendi çeyizine parasal açıdan katkısı olacak, iyi bir eş ve anne olması için, seçilen işlerde meslek öğrenme amacı gütmeden çalışıp ilerleyen yaşlarda iş hayatından çekilmeleri, niteliksiz emek olarak kalmalarına neden olmaktadır. (s.19)

Bazı Anahtar Sözcükler:

aile, çalışan çocuklar, çocuk istismarı, cinsiyet ayrımı, çocuk işgücü anketi, sosyo-ekonomik düzey, ekonomiye katkı

Zeytinoğlu, S.(1989); “Türkiye’de Çocuğun Durumu”, 1990’ların Çocuk Politikası Kongresi, DPT-UNICEF Yay., Ankara, s. 241-252

Yararlanılan Kaynak Sayısı: 10

Kapsam:

Sunuşta, günümüz dünyasında hala yaşanmakta olan çocuk çalışması ve istismarı sorununa genel bir çerçeve çizildikten sonra, kavramların tanımlanmasına geçilmektedir. Çıraklık eğitiminin, çalışan çocukların korunması ile ilgili yasal düzenlemelerin etkinlik ve aksaklıklarına değinilen sunuşta son olarak çalışan çocukların sorunlarına etkili çözüm önerileri sunulmaktadır.

Sunuştan Bir Alıntı:

Günümüzde pek çok ülkede çalışan milyonlarca çocuk, ailedeki işbölümüne katılmaktan çok daha ciddi işgücü istismarı biçimleriyle karşılaşmaktadır. Endüstrileşme sürecinde geniş halk yığınlarının hazırlıksız olarak kırdan kente göçmeleri, kentlerde yoksul kitlelere yeterli geçim olanaklarının sağlanamaması ve etkili toplumsal hizmetlerin götürülememesi, çocukların aile dışındaki işgücüne artan oranlarda katılmalarıyla sonuçlanmıştır. Bu ise, aile korumasından da yoksun kalan, toplumsal haklarının bilincinde olmayan çocuk işgücünün, istismar edilme riskini giderek artırmıştır. (s.242)

Bazı Anahtar Sözcükler:

aile, çalışan çocuklar, çıraklık, çırak eğitimi, çocuk istismarı, göç